Gwefan llywodraeth y DU

Tâl mamolaeth - y ffeithiau syml

• Cael cymorth personol ar hawliau mamolaeth Opens new window

Tâl mamolaeth contractaidd (cwmni)

Mae'n bosib bod gan eich cyflogwr ei gynllun tâl mamolaeth ei hun. Edrychwch yn eich contract cyflogaeth neu yn eich llawlyfr staff i weld y manylion, neu holwch yr adran Adnoddau Dynol.

Bydd ambell gynllun cwmni'n gofyn i chi dalu rhywfaint o'r arian yn ôl os na fyddwch chi'n dychwelyd i'r gwaith. Fodd bynnag, rhaid i chi gael yr un faint â'r Tâl Mamolaeth Statudol o leiaf (os ydych chi'n gymwys), a does dim rhaid ad-dalu hwnnw.

• Contractau cyflogaeth (adran cyflogaeth)

Tâl Mamolaeth Statudol

• Tâl Mamolaeth Statudol (adran arian, treth a budd-daliadau)

Os oes gennych yr hawl i gael Tâl Mamolaeth Statudol, fe'i cewch hyd yn oed os penderfynwch chi adael eich swydd (neu os cewch eich diswyddo) cyn dechrau ei gael. Hefyd, pan fyddwch yn dechrau ei gael, rhaid i'ch cyflogwr barhau i dalu Tâl Mamolaeth Statudol i chi hyd yn oed os byddwch yn gadael eich swydd neu'n cael eich diswyddo. Does dim rhaid i chi ei dalu'n ôl os penderfynwch beidio â dychwelyd i'r gwaith neu os byddwch chi'n gadael eich swydd tra byddwch yn cael y Tâl Mamolaeth Statudol.

Os ydych yn gyflogedig cewch ddewis pryd yr ydych am i'ch Tâl Mamolaeth Statudol ddechrau. Bydd hyn fel arfer yn cyd-daro â'ch Absenoldeb Mamolaeth Cyffredin. Oni bai fod eich plentyn yn cael ei eni'n gynt, y cynharaf y gall y Tâl Mamolaeth Statudol ddechrau yw 11 wythnos cyn yr wythnos y disgwylir i'ch babi gael ei eni.

• Canllaw i Fudd-daliadau Mamolaeth - NI17A Opens new window

• Gweithio a chithau'n feichiog

Faint o Dâl Mamolaeth Statudol gewch chi

Os cewch chi Dâl Mamolaeth Statudol, bydd eich cyflogwr yn talu 90 y cant o gyfartaledd eich enillion wythnosol i chi am y chwe wythnos gyntaf, ac yna hyd at £123.06 am y 33 wythnos sy'n weddill. Byddwch yn talu treth ac Yswiriant Gwladol yn yr un modd ag yr oeddech gyda'ch cyflog arferol.

Bydd eich cyflogwr yn adhawlio'r rhan fwyaf o'r Tâl Mamolaeth Statudol o'u cyfraniadau Yswiriant Gwladol a thaliadau eraill. Er mwyn bod yn gymwys i gael Tâl Mamolaeth Statudol rhaid i chi dalu treth ac Yswiriant Gwladol fel cyflogai (neu y byddech yn eu talu petaech chi'n ennill digon neu’n ddigon hen).

• Canfod ai cyflogedig ynteu hunangyflogedig ydych chi (adran arian, treth a budd-daliadau)

• Tâl Mamolaeth Statudol - sut y caiff ei gyfrifo (adran arian, treth a budd-daliadau)

Beth sy’n digwydd os nad ydych chi'n gymwys ar gyfer Tâl Mamolaeth Statudol?

Lwfans Mamolaeth

Os na allwch gael Tâl Mamolaeth Statudol gan eich cyflogwr, mae'n bosib y gallwch chi gael Lwfans Mamolaeth:

• os ydych chi'n gyflogedig
• os ydych chi'n hunangyflogedig ac yn talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2
• os oes gennych dystysgrif Eithriad Enillion Isel
• os nad ydych yn gyflogedig ond eich bod wedi gweithio'n agos at gyfnod eich beichiogrwydd neu'n ystod eich beichiogrwydd

Dyma'r amodau:

• eich bod wedi bod naill ai'n gyflogedig neu'n hunangyflogedig am o leiaf 26 o'r 66 wythnos cyn yr wythnos y disgwylid i'ch babi gyrraedd (mae rhan o wythnos yn cyfrif fel wythnos gyfan)
• eich bod wedi ennill £30 ar gyfartaledd yn ystod unrhyw 13 wythnos o'r 66 wythnos hynny

Cyfradd safonol y Lwfans Mamolaeth yw £123.06 neu 90 y cant o’ch enillion wythnosol ar gyfartaledd, pa un bynnag sydd leiaf. Telir y Lwfans Mamolaeth am hyd at 39 wythnos; does dim rhaid talu Treth Incwm na chyfraniadau Yswiriant Gwladol arno.

• Lwfans Mamolaeth (adran arian, treth a budd-daliadau)

Budd-daliadau teulu eraill y gallech chi fod â hawl iddynt

Mae nifer o fudd-daliadau ychwanegol ar gael i fenywod beichiog a mamau newydd. Mae'r rhain yn cynnwys Cronfeydd Ymddiriedolaeth Plant, Grantiau Mamolaeth Cychwyn Cadarn, Budd-dal Plant, Credydau Treth a phresgripsiynau a thriniaeth ddeintyddol am ddim. Eich sefyllfa bersonol fydd yn penderfynu a fyddwch chi'n gymwys ar gyfer y budd-daliadau hyn ai peidio.

• Budd-daliadau i'r rhai sy'n disgwyl plentyn neu'n magu plant (adran arian, treth a budd-daliadau)

• Grant Mamolaeth Cychwyn Cadarn (adran arian, treth a budd-daliadau)

Os cewch chi drafferthion

Os ydych chi'n bendant yn gymwys i gael tâl mamolaeth a bod eich cyflogwr yn gwrthod ei dalu i chi, ystyrir ei fod yn tynnu'r arian o'ch cyflog yn anghyfreithlon. Fe all hefyd fod yn enghraifft o wahaniaethu anghyfreithlon ar sail rhyw.

• Gwahaniaethu ar sail rhyw (adran cyflogaeth)

• Didyniadau o'ch tâl (adran cyflogaeth)

Os ydych chi'n meddwl y dylech chi fod yn cael Tâl Mamolaeth Statudol ond bod eich cyflogwr yn anghytuno, mynnwch sgwrs â nhw, ac esboniwch eich hawliau. Os oes gennych gynrychiolydd yn y gwaith (ee swyddog undeb llafur), mae'n bosib y gall eich helpu.

Os na fydd hyn yn gweithio, mae'n bosib y bydd arnoch eisiau cwyno gan ddefnyddio trefn gwyno fewnol eich cyflogwr, neu gallech wneud cais i swyddfa agosaf Cyllid a Thollau EM a gofyn iddynt am benderfyniad. Rhaid gwneud cais i Gyllid a Thollau EM o fewn chwe mis ar ôl i'ch cyflogwr wrthod talu i chi yn y lle cyntaf.

• Sut i ddatrys problem yn y gwaith (adran cyflogaeth)

• Sut i gysylltu â Chyllid a Thollau EM (adran arian, treth a budd-daliadau)

Ble mae cael cymorth

Mae Acas (y Gwasanaeth Cynghori, Cymodi a Chyflafareddu) yn cynnig cyngor cyfrinachol a diduedd am ddim ar bob mater sy'n ymwneud â hawliau cyflogaeth.

• Acas Opens new window

Gall eich Canolfan Cyngor Ar Bopeth (CAB) leol gynnig cyngor diduedd am ddim. Gallwch ddod o hyd i'ch swyddfa CAB leol yn y llyfr ffôn neu ar-lein.

• Dod o hyd i'ch Canolfan Cyngor ar Bopeth leol Opens new window

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Absenoldeb rhiant a gweithio hyblyg

• Download taflen 'Beichiogrwydd a Gwaith' oddi ar y we (PDF, 1030K)

• Cymorth gyda ffeiliau PDF

• Cyngor i gyflogwyr ar absenoldeb a thâl mamolaeth gan Business Link Opens new window

• nidirect – gwefan swyddogol y llywodraeth ar gyfer dinasyddion Gogledd Iwerddon Opens new window