Gwefan llywodraeth y DU

Beth yw diswyddiad oherwydd ymddygiad cyflogwr (constructive dismissal)?

Os cewch eich gorfodi i adael eich swydd oherwydd y modd yr ydych wedi'ch trin, fe'i gelwir yn ddiswyddiad oherwydd ymddygiad cyflogwr (constructive dismissal). Er nad yw'r cyflogwr yn eich diswyddo fel y cyfryw, mae'r hyn sy'n digwydd yr un fath â phetaech wedi'ch diswyddo. Yn aml, mae'n anodd iawn profi bod ymddygiad eich cyflogwyr cynddrwg ac achosi i chi adael, felly dylech gael cyngor cyfreithiol cyn gadael eich swydd.

Mae'r rhaid i'r rheswm dros adael eich swydd fod yn ddifrifol - rhaid i'ch contract fod wedi'i dorri'n sylfaenol. Rhai enghreifftiau yw:

• eich contract yn cael ei dorri mewn modd difrifol (e.e. peidio â thalu ichi neu eich israddio'n sydyn heb reswm)
• eich gorfodi i dderbyn newidiadau afresymol i'ch amodau gwaith heb eich cytundeb (e.e. dweud wrthych am weithio mewn tref arall, neu wneud ichi weithio shifftiau nos pan mai gwaith dydd yn unig sydd yn eich contract)
• bwlio, harasio neu drais yn eich erbyn o du gweithwyr eraill
• eich gorfodi i weithio mewn amodau peryglus

Gall y toriad contract gan y cyflogwr fod yn un ddigwyddiad neu’r olaf mewn cyfres o ddigwyddiadau llai pwysig sy’n ddifrifol gyda’i gilydd.

• Mwy am newid amodau cyflogaeth

Diswyddo annheg ac anghyfreithlon

Gall diswyddiad oherwydd ymddygiad cyflogwr fod yn ddiswyddo 'annheg' ac 'anghyfreithlon'. Gyda diswyddo annheg mae'r cyflogwr yn eich diswyddo (neu'n eich gorfodi i adael) heb reswm da neu oherwydd nad yw wedi dilyn y drefn gywir. Gyda diswyddo anghyfreithlon, mae'ch cyflogwr yn torri'ch contract drwy eich diswyddo (neu eich gorfodi i adael).

Gallwch ddwyn achos o ddiswyddiad oherwydd ymddygiad cyflogwr ac o ddiswyddo anghyfreithlon oherwydd ymddygiad cyflogwr cyn belled â'ch bod yn gymwys i wneud hynny. Fel arfer byddwch wedi gorfod gweithio am o leiaf blwyddyn i'r cyflogwr cyn y gallwch hawlio eich bod wedi'ch diswyddo'n annheg.

Gellir dwyn achos o ddiswyddo anghyfreithlon yn yr un ffordd â dwyn achos o dorri contract. Ymdrinir ag achos o ddiswyddiad oherwydd ymddygiad cyflogwr yn yr un modd ag unrhyw achos o ddiswyddo annheg arall ond bod anghydfod ynghylch a oedd diswyddo (neu ymddygiad a orfodwyd i chi adael) ai peidio yn fwy tebygol.

Pwrpas yr iawndal o ddiswyddo annheg yw eich rhoi yn yr un sefyllfa ariannol â phetaech heb orfod ymddiswyddo. Bydd yr iawndal am ddiswyddo anghyfreithlon fel arfer ond yn talu'ch cyflog am y cyfnod rhybudd a fethwyd. Chewch chi ddim iawndal am deimladau sydd wedi'u brifo.

• Diswyddo annheg - cael gwybod mwy

• Darllen mwy am dorri contract

Beth i'w wneud os bydd ymddygiad eich cyflogwr/wraig yn gwneud ichi fod eisiau rhoi'r gorau i'ch swydd

Mynnwch sgwrs â'ch rheolwr

Dim ond fel cam eithaf y dylech adael eich swydd. Yn gyntaf, mynnwch sgwrs gyda'ch rheolwr i weld os allwch ddatrys y broblem felly. Os mai gyda'ch rheolwr y mae'r broblem, siaradwch ag un o'r canlynol:

• Darllen mwy am ddatrys eich problemau yn y gwaith

Trefniadau cwyno a chyfryngu

Ceisiwch ddatrys y broblem gyda'ch cyflogwr drwy drefn gwyno safonol eich cwmni. Mewn sawl achos bydd disgwyl i chi fod wedi codi'r mater drwy'r drefn gwyno cyn cymryd camau cyfreithiol.

Os nad yw hyn yn gweithio, ac os yw'ch cyflogwr yn cytuno i hynny, gallech roi cynnig ar gyfryngu trwy Acas, lle bydd arbenigwr yn ceisio'ch helpu chi a'ch cyflogwr i ddatrys y broblem.

• Trefn Gwyno - cael gwybod mwy

• Mwy am gymodi a chyflafareddu

Camau cyfreithiol

Os nad yw siarad â'ch cyflogwr na chyfryngu'n gweithio, ac os ydych yn teimlo y bydd yn rhaid i chi roi'r gorau i'ch swydd, dylech gael cyngor cyfreithiol i ddechrau i weld a fydd gennych achos dros ddiswyddiad oherwydd ymddygiad y cyflogwr. Yn ddelfrydol, dylech adael yn syth neu gall y cyflogwr ddadlau eich bod, trwy aros, wedi derbyn yr ymddygiad neu'r driniaeth.

Hefyd, dylid osgoi ymddiswyddo cyn i'r tor-contract ddigwydd mewn gwirionedd, gan y gallai'r cyflogwr wedyn hawlio nad oes unrhyw ddiswyddo wedi bod.

Hawlio budd-daliadau os gorfodir chi i ymddiswyddo

Os gadewch eich swydd, gall y Ganolfan Byd Gwaith atal eich Lwfans Ceisio Gwaith am hyd at 26 wythnos. Sicrhewch eu bod yn deall beth ddigwyddodd a pham y bu rhaid i chi adael. Os ydych yn mynd â'ch achos i Dribiwnlys, mae'n syniad da rhoi copïau iddynt o'ch ffurflenni cais Tribiwnlys wedi'u llenwi.

Oni allwch hawlio Lwfans Ceisio Gwaith, efallai y gallwch hawlio taliad caledi (cyfran lai o'r Lwfans Ceisio Gwaith).

• Darllen mwy am y Lwfans Ceisio Gwaith

• Sut i apelio yn erbyn penderfyniad budd-dal

Ble i gael cymorth

Mae’r Gwasanaeth Cynghori, Cymodi a Chyflafareddu (Acas) yn cynnig cyngor cyfrinachol a diduedd am ddim am bob mater sy'n ymwneud â hawliau cyflogaeth.

• ACAS Opens new window

Mae’r Asiantaeth Cysylltiadau Llafur (LRA) yn cynnig cyngor cyfrinachol a diduedd am ddim am bob mater sy'n ymwneud â hawliau cyflogaeth i bobl sy'n byw yng Ngogledd Iwerddon.

• Asiantaeth Cysylltiadau Llafur Opens new window

Gall y Gwasanaeth Cyngor ar Bopeth (CAB) hefyd gynnig cyngor diduedd am ddim. Gallwch ddod o hyd i'ch swyddfa CAB leol yn y llyfr ffôn neu ar-lein.

• Dod o hyd i'ch canolfan Cyngor ar Bopeth leol Opens new window

Mynnwch gyngor cyfreithiol gan dwrnai neu asiantaeth gynghori.

• Cael cyngor cyfreithiol gan Dwrnai neu Asiantaeth Gynghori ynghylch amodau eich contract

Os ydych chi'n aelod o undeb llafur, fe allwch chi gael help, cyngor a chefnogaeth ganddyn nhw hefyd.

• Mwy am undebau llafur

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Canllawiau manwl i weithwyr am ddiswyddo annheg gan yr Adran Busnes, Menter a Diwygio Rheoleiddio Opens new window

• Canllawiau manwl i weithwyr yng Ngogledd Iwerddon am ddiswyddo annheg gan yr Adran am Gyflogaeth a Dysgu Opens new window

• Cyngor i gyflogwyr am ddiswyddo, dileu swydd a mathau eraill o adael swydd gan Business Link Opens new window

• Cyngor i gyflogwyr yng Ngogledd Iwerddon am ddiswyddo a dileu swydd gan nibusinessinfo Opens new window