Gwefan llywodraeth y DU

Cod Ymarfer Acas ar drefniadau disgyblu a chwyno

Mae gan Acas (Y Gwasanaeth Cynghori, Cymodi a Chyflafareddu) God Ymarfer ar drefniadau disgyblu a chwyno (y Cod). Mae’n pennu’r egwyddorion y dylech chi a’ch cyflogwr eu dilyn er mwyn cyrraedd safon ymddygiad sy’n rhesymol ar gyfer ymdrin â chwynion.

• Llwytho 'Cod Ymarfer Acas ar drefniadau disgyblu a chwyno' (PDF, 57K) Opens new window

• Cymorth gyda ffeiliau PDF

Ceisio datrys eich problem yn anffurfiol

Ceisiwch gael sgwrs anffurfiol â'ch cyflogwr cyn gwneud cwyn ffurfiol i weld os gwnaiff hynny helpu.

Efallai y byddwch am sôn wrth eich cyflogwr am broblemau sy'n ymwneud â'r canlynol:

• eich telerau cyflogaeth
• eich tâl a'ch amodau gwaith
• anghydfodau gyda chydweithwyr
• camwahaniaethu
• peidio â chael eich hawliau cyflogaeth statudol

• Sut mae datrys problem yn y gwaith

Sut mae gwneud cwyn

Os gwnaethoch chi geisio datrys y gŵyn yn anffurfiol ond na fu hyn yn llwyddiant, dylech godi'r mater yn ffurfiol. Dylech wneud hyn drwy ddefnyddio trefniadau cwyno ffurfiol eich cyflogwr.

Dylai’ch cyflogwr rhoi ei drefniadau cwyno’n ysgrifenedig. Dylech ddod o hyd i'r rhain yn un o'r canlynol:

• llawlyfr y cwmni
• llawlyfr yr adran adnoddau dynol neu'r adran bersonél
• safle mewnrwyd yr adran adnoddau dynol
• contract cyflogaeth

Mae'n rhaid i'ch cyflogwr, fan leiaf, nodi ar bapur enw'r unigolyn y gallwch gysylltu ag ef i ddatrys y mater.

Er mwyn cydymffurfio â'r Cod, mae trefn gwyno eich cyflogwr yn debygol o gynnwys y camau canlynol:

• ysgrifennu llythyr at eich cyflogwr yn nodi manylion eich cwyn
• cyfarfod â'ch cyflogwr i drafod y mater
• y gallu i apelio yn erbyn penderfyniad eich cyflogwr

Gellir cael rhagor o gyngor yn 'Disgyblu a chwyno yn y gwaith. Arweiniad Acas'. Mae arweiniad Acas yn helpu cyflogwyr a gweithwyr:

• i ddeall y Cod
• a’i adlewyrchu yn eu trefniadau ac yn eu hymddygiad

Nid yw'n rhan o'r Cod.

• 'Llwytho 'Disgyblu a chwyno yn y gwaith. Arweiniad Acas' oddi ar y we (PDF, 21K) Opens new window

• Cymorth gyda ffeiliau PDF

Ysgrifennu at eich cyflogwr

Mor gynted ag yr ydych yn teimlo bod gennych gŵyn, dylech ysgrifennu at eich cyflogwr gyda manylion eich cwyn. Efallai y byddwch yn ei chael hi’n ddefnyddiol i chi gynnwys sut yr hoffech i'ch cyflogwr ddatrys y broblem. Dylech nodi'r dyddiad ar eich llythyr a chadw copi i chi'ch hun.

Cyfarfod â'ch cyflogwr

Dylai eich cyflogwr drefnu cyfarfod cychwynnol ar adeg ac mewn lleoliad rhesymol er mwyn trafod eich cwyn. Dylech wneud pob ymdrech i fod yn bresennol yn y cyfarfod.

Rhowch drefn ar eich meddyliau cyn y cyfarfod. Peidiwch â bod ofn ysgrifennu'r hyn yr ydych am ei ddweud, does dim o'i le ar ei ddarllen yn uchel yn y cyfarfod.

Eich cyflogwr sydd i benderfynu ar fformat y cyfarfod. Bydd fel rheol yn trafod y materion yr ydych chi wedi'u codi ac yn rhoi cyfle i chi roi sylwadau. Dylai'r cyfarfod fynd ati'n fwy na dim i geisio:

• pennu'r ffeithiau
• dod o hyd i ateb ar gyfer y broblem

Os daw'n amlwg bod angen ymchwilio mwy i'r mater, dylai eich cyflogwr ystyried dirwyn y cyfarfod i ben am y tro a threfnu i'w orffen yn nes ymlaen ar ddyddiad arall.

Mae gennych hawl statudol (cyfreithiol) i fynd â rhywun gyda chi i’r cyfarfod. I arfer yr hawl hon, yn gyntaf oll mae’n rhaid i chi ofyn i’ch cyflogwr gewch chi ddod â rhywun gyda chi. Efallai eu bod:

• yn gydweithiwr
• yn gynrychiolydd o’r undeb llafur
• yn swyddog o’r undeb llafur

Os nad oes un o’ch cydweithwyr yn gallu dod gyda chi, ac nad ydych yn aelod o undeb llafur, gofynnwch a gaiff aelod o'ch teulu neu weithiwr o'r Ganolfan Cyngor Ar Bopeth fod yn bresennol. Nid oes yn rhaid i’ch cyflogwr gytuno i hyn oni bai fod eich contract cyflogaeth yn mynnu ei bod yn rhaid iddo. Fodd bynnag, mae'n werth holi ac esbonio pam y byddai'n ddefnyddiol yn eich barn chi.

Gall y person sy'n dod gyda chi wneud y canlynol:

• cyflwyno a/neu grynhoi eich achos
• siarad ar eich rhan
• trafod gyda chi yn ystod y gwrandawiad

Fodd bynnag, ni chaiff yr unigolyn hwnnw ateb cwestiynau ar eich rhan. Maent wedi'u diogelu rhag cael eu diswyddo'n annheg neu’u trin yn anffafriol am eich cefnogi chi.

Ar ôl y cyfarfod, dylai eich cyflogwr ysgrifennu atoch i roi gwybod i chi beth yw ei benderfyniad.

Gogledd Iwerddon

Mae gan Ogledd Iwerddon ei drefniadau ei hun ar gyfer datrys anghydfodau. Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y rhain ar wefan nidirect.

• Canllawiau cyflogaeth nidirect Opens new window

Ble i gael cymorth

Mae Acas yn cynnig cyngor cyfrinachol a diduedd am ddim am faterion sy'n ymwneud â hawliau cyflogaeth.

• Acas Opens new window

Gall eich Canolfan Cyngor Ar Bopeth (CAB) leol ddarparu cyngor diduedd am ddim. Gallwch ddod o hyd i'ch swyddfa CAB leol yn y llyfr ffôn neu ar-lein.

• Dod o hyd i'ch Canolfan Cyngor ar Bopeth leol Opens new window

Os ydych chi'n aelod o undeb llafur, gallwch gael help, cyngor a chefnogaeth ganddo.

• Mwy am undebau llafur

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Llwytho 'Problemau yn y gwaith? Yr hyn y mae angen i chi ei wybod. Delio â phroblemau yn y gwaith' (PDF, 248K) Opens new window

• Cyngor i'ch cyflogwr am ddelio gyda materion disgyblu a chwyno gan Business Link Opens new window

• Cymorth gyda ffeiliau PDF