Gwefan llywodraeth y DU

Os ydych chi’n gyflogedig ac yn hunangyflogedig

Mae’n bosib bod yn gyflogedig ac yn hunangyflogedig ar yr un pryd. Mae llawer o bobl yn gweithio i gyflogwr ac yn rhedeg eu busnesau eu hunain hefyd.

Efallai eu bod yn gwneud pethau fel:

• gweithio mewn siop yn ystod y dydd a rhedeg eu busnesau eu hunain ar y rhyngrwyd fin nos
• gweithio fel darlithiwr mewn coleg yn ogystal â gwneud gwaith ysgrifennu ac ymgynghori ar eu liwt eu hunain

Talu Treth Incwm a chyfraniadau Yswiriant Gwladol ar y ddwy swydd

Os ydych chi’n ennill incwm o gyflogaeth ac incwm hunangyflogaeth, byddwch yn talu unrhyw Dreth Incwm a chyfraniadau Yswiriant Gwladol sy'n ddyledus ar wahân ac mewn gwahanol ffyrdd.

Mae cyfanswm y dreth a’r cyfraniadau Yswiriant Gwladol y byddwch yn eu talu yn seiliedig ar y canlynol:

• eich incwm o’ch dwy swydd wedi’u cyfuno – neu eich incwm o’ch swyddi i gyd os oes gennych chi fwy na dwy
• unrhyw lwfansau neu ostyngiadau a gewch
• eich elw o hunangyflogaeth

Incwm o gyflogaeth – treth a chyfraniadau Yswiriant Gwladol

Os ydych yn gweithio fel cyflogai byddwch yn talu unrhyw Dreth Incwm a chyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 sy'n ddyledus drwy TWE (Talu Wrth Ennill). Bydd eich cyflogwr yn didynnu'r rhain o’ch cyflog cyn i chi ei gael.

Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth ynglŷn â thalu treth a chyfraniadau Yswiriant Gwladol ar incwm o gyflogaeth a sut i sicrhau nad ydych chi’n gordalu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 drwy ddilyn y ddolen isod.

• Treth ac Yswiriant Gwladol i gyflogeion

Incwm hunangyflogaeth – treth a chyfraniadau Yswiriant Gwladol

Os oes gennych chi unrhyw incwm o hunangyflogaeth, chi fydd yn gyfrifol am dalu unrhyw Dreth Incwm a chyfraniadau Yswiriant Gwladol sy'n ddyledus. Yn dibynnu ar faint fyddwch chi’n ei ennill drwy fod yn hunangyflogedig, mae’n bosib y bydd yn rhaid i chi dalu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 a Dosbarth 4.

Byddwch yn talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 ar gyfradd sefydlog. O fis Ebrill 2011 ymlaen, bydd eich taliadau cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 yn dod yn ddyledus ar 31 Ionawr a 31 Gorffennaf, yr un fath â bil treth Hunanasesiad. Byddwch yn talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 naill ai’n fisol neu bob chwe mis drwy Ddebyd Uniongyrchol.

Bydd Treth Incwm a chyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 4 yn seiliedig ar yr elw a wnewch o fod yn hunangyflogedig. Bydd yn rhaid i chi lenwi ffurflen dreth Hunanasesu bob blwyddyn fel y gall Cyllid a Thollau EM gyfrifo faint o dreth ac Yswiriant Gwladol Dosbarth 4 sy’n ddyledus.

Pan fyddwch yn llenwi eich ffurflen dreth dylech ddefnyddio'r tudalennau Cyflogaeth i roi gwybod i Gyllid a Thollau EM am unrhyw incwm a gewch o gyflogaeth ac am unrhyw dreth a ddidynnir ohono. Bydd hyn yn rhoi darlun cyflawn o gyfanswm eich enillion o gyflogaeth a hunangyflogaeth ill dau. Bydd yr enghraifft yn yr adran isod yn eich helpu i ddeall sut y bydd Cyllid a Thollau EM yn defnyddio’r wybodaeth ar eich ffurflen dreth i gyfrifo eich treth.

Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth ynglŷn â thalu treth a chyfraniadau Yswiriant Gwladol ar elw a wnewch o fod yn hunangyflogedig drwy ddilyn y ddolen isod.

• Talu Cyllid a Thollau EM Opens new window

• Treth ac Yswiriant Gwladol ar gyfer yr hunangyflogedig Opens new window

Sut y cyfrifir cyfanswm eich treth a'ch Yswiriant Gwladol

Bydd Cyllid a Thollau EM yn defnyddio’r wybodaeth ar eich ffurflen dreth ynglŷn â’ch incwm o gyflogaeth a’ch incwm hunangyflogaeth i gyfrifo eich treth a’ch Yswiriant Gwladol.

Enghraifft a gyfrifwyd

Dilynwch y ddolen isod i gael gweld enghraifft o sut y cyfrifir eich treth a'ch cyfraniadau Yswiriant Gwladol pan fydd gennych incwm o gyflogaeth ac incwm hunangyflogaeth.

• Gweld enghraifft o sut y cyfrifir treth ac Yswiriant Gwladol pan fyddwch yn gyflogedig ac yn hunangyflogedig.

Sicrhau nad ydych yn gordalu cyfraniadau Yswiriant Gwladol ar gyfer yr hunangyflogedig

Os ydych yn disgwyl bod yn gyflogedig ac yn hunangyflogedig, mae’n bosib y gallech ‘ohirio’ rhai o’ch cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 a/neu Dosbarth 4. Byddwch yn talu’r swm sy’n ddyledus ar ddiwedd y flwyddyn dreth ar ôl i’r swm cywir gael ei gyfrifo. Bydd gwneud hyn yn sicrhau na fyddwch yn talu gormod o Yswiriant Gwladol ar eich incwm hunangyflogaeth.

Pryd y gallwch chi wneud cais i ohirio cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2

Mae’n bosib y gallech ohirio eich cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 os ydych yn disgwyl talu'r canlynol:

• cyfraniadau Dosbarth 1 a Dosbarth 2 mewn blwyddyn dreth
• cyfraniadau Dosbarth 1 ar enillion wythnosol o gyflogaeth o £817 o leiaf am y flwyddyn dreth gyfan (cyfradd 2011-12)

Pryd y gallwch chi wneud cais i ohirio cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 4

Mae’n bosib y gallech ohirio eich cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 4 os gallwch ddangos eich bod yn debyg o dalu gormod o gyfraniadau Dosbarth 1, Dosbarth 2 a Dosbarth 4.

Ond hyd yn oed os byddwch yn gohirio eich cyfraniadau Dosbarth 4, bydd yn dal yn rhaid i chi eu talu ar gyfradd o 2 y cant ar unrhyw elw dros £7,605 (y terfyn elw isaf ar gyfer 2012-13).

Pryd i wneud eich cais i ohirio

Dylech wneud cais i ohirio eich cyfraniadau cyn dechrau’r flwyddyn dreth rydych am ohirio cyfraniadau ar ei chyfer. Felly, os byddech am ohirio cyfraniadau ar gyfer y flwyddyn dreth 2012-13, dylech wneud cais cyn 6 Ebrill 2012.

Os byddwch yn hwyr yn gwneud cais, bydd Cyllid a Thollau EM yn derbyn eich cais hyd nes diwedd y flwyddyn dreth. Ond os bydd y cais yn dod i law ar ôl diwedd y flwyddyn dreth rydych am ohirio cyfraniadau ar ei chyfer, dim ond cyfraniadau Dosbarth 4 y bydd Cyllid a Thollau EM yn caniatáu i chi eu gohirio – a dim ond os nad ydych eisoes wedi'u talu'n llawn neu os ydynt yn destun ymholiad.

Bydd yn rhaid i chi wneud cais newydd ar gyfer bob blwyddyn dreth rydych am ohirio cyfraniadau ar ei chyfer.

Sut i wneud cais

Gallwch wneud cais i ohirio eich cyfraniadau drwy lenwi a dychwelyd ffurflen CA72B Cais i ohirio talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 a/neu Dosbarth 4.

Neu, gallwch ysgrifennu at Gyllid a Thollau EM yn y cyfeiriad canlynol:
Swyddfa Cyfraniadau Yswiriant Gwladol / National Insurance Contributions Office Gwasanaethau Gohirio / Deferment Services
Longbenton
Newcastle upon Tyne
NE98 1ZZ

• Mynd i ffurflen CA72B – Cais i ohirio talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 a/neu Dosbarth 4 Opens new window

• Edrych ar y terfynau a'r cyfraddau Yswiriant Gwladol cyfredol Opens new window

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Treth pan fyddwch yn dechrau, yn gadael neu'n ymddeol o'r gwaith

• Hawlio treth yn ôl os ydych wedi talu gormod drwy eich swydd

• Cymorth sylfaenol ynghylch trethi gan gynnwys canllawiau fideo byr Opens new window

Cysylltiadau defnyddiol

• Cysylltiadau arian, treth a budd-daliadau