Gwefan llywodraeth y DU

• Mwy am gontractau cyflogaeth

• Cael gwybod ai cyflogai ynteu weithiwr/wraig ydych chi

Yr hawl i berthyn i undeb llafur

Mae gennych yr hawl i ymuno ag undeb llafur neu aros yn aelod o undeb os dymunwch chi. Yng Ngogledd Iwerddon, fodd bynnag, efallai y ceir cyfyngiadau o ran pa undeb y cewch ymuno ag ef.

• Mwy o wybodaeth am fod yn aelod o undeb llafur: hawliau gweithwyr sy'n aelodau a gweithwyr nad ydynt yn aelodau yng Ngogledd Iwerddon Opens new window

Ni ddylai eich cyflogwyr eich trin yn annheg oherwydd eich bod yn perthyn i undeb llafur (er enghraifft, drwy wrthod cyfleoedd i chi gael dyrchafiad neu hyfforddiant). Ac ni ddylent geisio'ch perswadio i roi'r gorau i fod yn aelod o undeb drwy gynnig, er enghraifft, gwell amodau gwaith i chi am ildio'ch aelodaeth.

Mae gennych yr hawl i beidio â chael eich diswyddo, neu, os ydych chi'n gyflogai, i gael eich dewis ar gyfer dileu swydd am eich bod yn aelod o undeb neu am eich bod yn gwrthod gadael eich undeb.

Os ydych chi'n aelod o undeb llafur, bydd gennych yr hawl, ar adeg briodol:

Ystyr 'adeg briodol' yw'r amser yn ystod oriau gweithio pan mae'ch cyflogwyr wedi cytuno y caiff aelodau undeb wneud y pethau hyn ac amser y tu allan i'ch oriau gweithio.

Os dewiswch chi ddefnyddio'r naill neu'r llall o'r hawliau hyn, ni ddylai eich cyflogwyr eich trin yn annheg, eich diswyddo na'ch dewis ar gyfer dileu swydd oherwydd hynny.

• Mwy am ddiswyddo annheg

• Cyngor am amser o'r gwaith ar gyfer dyletswyddau a gweithgareddau undeb llafur

Yr hawl i beidio â pherthyn i undeb llafur

Mae gan bawb yr hawl i beidio ag ymuno ag undeb llafur, neu i adael undeb llafur y maent eisoes yn aelod ohono. Ni chaiff eich cyflogwyr eich trin yn annheg os dewiswch chi ddefnyddio'r hawl hon. Mae hefyd yn anghyfreithlon os bydd eich cyflogwyr:

Mae gennych yr hawl i beidio â chael eich diswyddo, neu, os ydych chi'n gyflogai, i gael eich dewis ar gyfer dileu swydd:

Nid yw'r gyfraith yn caniatáu 'siop gaeedig', lle bydd rhaid i bawb berthyn i undeb llafur penodol. Mae'n anghyfreithlon gwneud aelodaeth o undeb llafur yn amod ar gyfer cyflogi rhywun ac ni chaiff asiantaethau cyflogi wrthod eich cynnig ar gyfer swydd oherwydd nad ydych chi'n aelod o undeb.

• Darllen am wahaniaethu yn y gwaith

• Mwy am undebau llafur

A gaiff undeb eich cau allan neu'ch diarddel?

Caiff undeb llafur eich cau allan neu'ch diarddel am nifer penodol o resymau, er enghraifft:

Yng Ngogledd Iwerddon, dim ond i wahardd y mae'r rhesymau hyn yn berthnasol; nid yw deddfwriaeth yn edrych ar enghreifftiau o gau allan.

Unwaith i chi ymuno ag undeb, mae gennych hawl gyffredinol i barhau'n aelod cyn hired ag y dymunwch chi.

Mae gan y rhan fwyaf o undebau drefn gwyno. Os ydych chi'n teimlo bod eich undeb wedi'ch trin yn annheg, dylech ddefnyddio trefn gwyno'r undeb. Dylai swyddfa eich undeb allu rhoi manylion y drefn i chi. Os mai eich cwyn yw eich bod wedi'ch cau allan neu'ch diarddel ar gam, gallwch gwyno wrth Dribiwnlys Cyflogaeth (neu Dribiwnlys Diwydiannol yng Ngogledd Iwerddon). Os yw eich undeb wedi torri ei reolau, bydd gennych hefyd yr hawl i ddefnyddio'r llysoedd sifil. Dylech geisio cyngor

Beth i'w wneud os cewch chi broblemau gyda'ch cyflogwr

Os gwedir eich hawliau i chi, mynnwch sgwrs gyda'ch cyflogwyr i ddechrau. Os byddwch chi'n dal i fod yn anhapus, bydd gennych yr hawl i gwyno wrth Dribiwnlys Cyflogaeth:

• Mwy am ddatrys problemau yn y gwaith

• Mwy am ddiswyddo annheg

Ble i gael cymorth

Mae’r Gwasanaeth Cynghori, Cymodi a Chyflafareddu (Acas) yn cynnig cyngor cyfrinachol a diduedd am ddim am bob mater sy'n ymwneud â hawliau cyflogaeth. Fe allwch chi ffonio llinell gymorth Acas ar 08457 47 47 47 rhwng 8.00 am a 6.00 pm o ddydd Llun i ddydd Gwener.

• Acas Opens new window

Mae’r Asiantaeth Cysylltiadau Llafur (LRA) yn cynnig cyngor cyfrinachol a diduedd am ddim am bob mater sy'n ymwneud â hawliau cyflogaeth i bobl sy'n byw yng Ngogledd Iwerddon. Gallwch gysylltu â'r LRA ar 028 9032 1442 rhwng 9.00 am a 5.00 pm o ddydd Llun i ddydd Gwener.

• Asiantaeth Cysylltiadau Llafur Opens new window

Gall eich Canolfan Cyngor Ar Bopeth (CAB) leol gynnig cyngor diduedd am ddim. Gallwch ddod o hyd i'ch swyddfa CAB leol yn y llyfr ffôn neu ar-lein.

• Dod o hyd i'ch canolfan Cyngor ar Bopeth leol Opens new window

Os ydych chi'n aelod o undeb llafur, fe allwch chi gael help, cyngor a chefnogaeth ganddyn nhw hefyd.

• Mwy am undebau llafur

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Aelodaeth o Undeb: hawliau gweithwyr sy'n aelodau a gweithwyr nad ydynt yn aelodau, gan yr Adran Busnes, Menter a Diwygio Rheoleiddio (BERR) Opens new window

• Mwy o wybodaeth oddi ar wefan y TUC Opens new window

• Cyngor i gyflogwyr am hawliau undebau llafur gan Business Link Opens new window