Gwefan llywodraeth y DU

Pwy sy'n weithiwr at ddibenion yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol?

Byddwch yn weithiwr sydd â hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol os:

• oes gennych gontract cyflogaeth
• oes gennych gontract i wneud gwaith neu ddarparu gwasanaethau'n bersonol i'ch cyflogwr
• nad ydych yn hunangyflogedig o dan y contract

Nid oes rhaid i'r contract fod yn un ysgrifenedig, gall fod ar lafar neu ymhlyg. Dilynwch y ddolen isod i gael mwy o wybodaeth am gontractau.

Nid yw cofrestru'n hunangyflogedig at ddibenion treth o reidrwydd yn eich gwneud yn hunangyflogedig at ddibenion yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol. Mynnwch fwy o wybodaeth am y statws hunangyflogedig.

• Contractau cyflogaeth

• Deall eich statws cyflogaeth

Mathau penodol o weithwyr sydd â hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol

Weithiau ceir dryswch ynghylch p'un a oes gan fathau penodol o weithwyr yr hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol. Os byddwch yn un o'r mathau canlynol o weithwyr, dylech gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol:

Gweithwyr asiantaeth

Os byddwch yn weithiwr asiantaeth bydd gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol. Ystyrir pwy bynnag sy'n eich talu, sef yr asiantaeth fel arfer yn hytrach na phwy bynnag y cewch eich anfon ato i weithio, fel eich cyflogwr at ddibenion yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol.

• Gweithwyr asiantaeth ac asiantaethau cyflogi

Prentisiaid

Mae gan brentisiaid yr hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol - naill ai'r gyfradd prentis neu un o'r cyfraddau uwch. Bydd pa un y bydd gennych hawl i'w gael yn dibynnu ar eich oedran a ph’un a ydych ym mlwyddyn gyntaf eich prentisiaeth o hyd.

Mae prentisiaid at ddibenion yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol naill ai'n weithwyr sydd â chontractau prentisiaeth neu'n weithwyr sy'n cymryd rhan mewn cynlluniau hyfforddiant a gaiff eu trin fel petai ganddynt gontract prentisiaeth. Mae'r cynlluniau fel a ganlyn:

• yn Lloegr - Prentisiaethau neu Uwch Brentisiaethau
• yn yr Alban - Prentisiaethau Modern
• yng Ngogledd Iwerddon - ApprenticeshipsNI neu Brentisiaethau Modern
• yng Nghymru - Prentisiaethau Sylfaenol, Prentisiaethau Modern, Prentisiaethau Modern Sylfaenol neu Brentisiaethau

• Prentisiaethau (adran pobl ifanc)

Hyfforddeion neu weithwyr ar gyfnod prawf

Os byddwch yn hyfforddi ar gyfer swydd neu os byddwch ar gyfnod prawf, yna bydd gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol o hyd. Mae eithriadau i rai prentisiaid a gweithwyr ar gyrsiau hyfforddi.

Cynlluniau cyflogaeth y llywodraeth

Gall pobl sy'n cymryd rhan mewn rhai o gynlluniau cyflogaeth y llywodraeth, fel y Fargen Newydd, fod â hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol. Os byddwch yn cymryd rhan mewn cynllun arall gan y llywodraeth efallai y cewch fudd-daliadau yn lle'r isafswm cyflog. Holwch y trefnwyr i gadarnhau p'un a fyddwch yn cael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol os byddwch yn cymryd rhan yn y Fargen Newydd neu gynllun arall gan y llywodraeth.

Profiad gwaith a lleoliadau proffesiynol

Gall profiad gwaith fod â thâl neu'n ddi-dâl, yn dibynnu ar y trefniadau a fydd gennych gyda'ch cyflogwr.

Gweithwyr fesul tasg

Os cewch eich talu yn ôl nifer yr eitemau a gynhyrchir neu'r tasgau a gyflawnir gennych, rhaid i chi gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol o leiaf am bob awr y byddwch yn gweithio neu'r hyn a elwir yn gyfradd fesul tasg 'deg' ar gyfer pob darn a gynhyrchir neu dasg a gyflawnir. Mae rheolau arbennig ar gyfer cyfrifo hyn.

• Cyfrifo'r Isafswm Cyflog Cenedlaethol: gwaith allbwn (tasg)

Gweithwyr comisiwn

Os cewch eich talu'n gyfan gwbl neu'n rhannol yn ôl canlyniadau, er enghraifft y gwerthiannau a wneir neu'r deliau a gwblheir, bydd gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol.

Gweithwyr o gartref

Os byddwch yn gweithio o gartref mae gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol, oni fyddwch yn rhedeg eich busnes eich hun.

• Gweithio o gartref

Gweithwyr gydag anabledd

Os ydych yn anabl bydd gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol, oni fyddwch yn gwneud gweithgareddau sy'n ymwneud â'r gwaith am resymau therapiwtig yn unig, heb unrhyw rwymedigaeth gytundebol i weithio na hawl i unrhyw daliad neu ddyfarniad arall.

• Adran pobl anabl

Gweithwyr amaethyddol

Mae gan weithwyr amaethyddol sy'n dod o dan gyfreithiau cyflogau amaethyddol yr hawl i gael yr Isafswm Cyflog Amaethyddol yn hytrach na'r Isafswm Cyflog Cenedlaethol. Ni ellir talu llai na'r Isafswm Cyflog Cenedlaethol i weithiwr amaethyddol. Rhaid talu mwy na'r Isafswm Cyflog Cenedlaethol i rai gweithwyr amaethyddol gan fod cyfradd Isafswm Cyflog Amaethyddol uwch.

Gweithwyr tramor

Os ydych yn weithiwr o'r tu allan i'r DU a'ch bod yn gweithio yn y DU yn gyfreithlon, bydd gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol. Nid oes gwahaniaeth am ba hyd y byddwch yn aros yma na ph'un a yw eich cyflogwr wedi'i leoli yn y DU neu'n rhywle arall.

• Gweithwyr mudol

Morwyr

Os ydych yn forwr ac yn eich contract rydych yn gweithio, neu fel arfer yn gweithio, yn y DU (sy'n cynnwys ei dyfroedd mewnol, sy'n golygu aberoedd a'r môr rhwng tir mawr y DU a sawl ynys) mae gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol. Mae hyn yn gymwys waeth ble mae eich llong wedi ei chofrestru.

Mae rheolau arbennig ar gyfer morwyr sy'n gweithio ar longau a gofrestrir yn y DU sy'n golygu bod gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol, waeth ble yn y byd y bydd eich llong, oni fyddwch yn gweithio'n gyfan gwbl y tu allan i'r DU neu os na fyddwch fel arfer yn byw yn y DU.

Gweithwyr ar y môr

Os ydych yn gweithio neu fel arfer yn gweithio mewn dyfroedd tiriogaethol y DU neu yn y DU neu sector tramor y sgafell gyfandirol (er enghraifft, ar rigiau olew) bydd gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol. Nid yw hyn yn gymwys i weithwyr ar longau sydd wrthi'n mordwyo neu sy'n treillio neu'n pysgota.

Rhaglenni Cronfa Gymdeithasol Ewrop

Os byddwch yn cymryd rhan mewn rhaglen a gefnogir yn ariannol gan Gronfa Ariannol Ewrop a bod gennych gontract cyflogaeth gyda'ch cyflogwr, bydd gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol. Ni fydd hyn yn gymwys os byddwch ar brawf gyda darpar gyflogwr posibl sy'n para dim mwy na chwe wythnos.

• Pwy sydd ddim yn gymwys i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol

Gweithio dramor

Os byddwch fel arfer yn gweithio yn y DU ond eich bod yn gweithio y tu allan i'r DU dros dro, bydd gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol.

• Gweithio mewn Aelod-wladwriaeth arall yn yr UE