Gwefan llywodraeth y DU

Gweithio gartref

Mae pobl sy'n gwneud eu gwaith i gyd gartref yn cael eu hystyried yn bobl sy'n gweithio gartref. Cyflogir llawer o bobl sy'n gweithio gartref yn y DU yn y maes gweithgynhyrchu ac maen nhw'n gwneud amrywiaeth eang o nwyddau, o esgidiau i gydrannau ceir.

Hawliau cyflogaeth

Fel rhywun sy'n gweithio gartref, mae eich hawliau cyflogaeth yn dibynnu ar eich statws cyfreithiol. Ceir tri phrif gategori:

• gweithwyr
• cyflogeion
• hunangyflogedig

Nid fydd eich statws cyflogaeth bob amser yr un fath â’ch statws treth. Er enghraifft, gallech fod yn hunangyflogedig at ddibenion treth, ond yn weithiwr at ddibenion hawliau cyflogaeth.

• Deall eich statws cyflogaeth

• Hunangyflogaeth (adran ceiswyr gwaith)

Yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol

Mae gan bron bawb sy'n gweithio yr hawl i gael cyfradd yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol o leiaf.

Os bydd eich cyflogwr yn eich talu yn ôl faint o waith wnewch chi, yn hytrach na fesul awr, gelwir hyn yn waith 'fesul tasg' neu'n waith ‘allbwn’. Mae gennych chi'r hawl i gael cyfradd yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol o hyd.

• Yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol

Iechyd a diogelwch

Os mai cyflogai'n gweithio gartref ydych chi, rhaid i'ch cyflogwr sicrhau eich bod yn ddiogel. Rhaid i bobl sy’n gweithio gartref fod yn ofalus wrth wneud y canlynol:

• codi a thrin llwythi
• defnyddio cyfarpar o'r gwaith
• defnyddio offer trydanol
• defnyddio rhai sylweddau neu ddeunyddiau peryglus (er enghraifft, glud neu adlyn)
• gweithio gyda Sgrin Cyfrifiadur am gyfnod hir

Dylai pawb sy'n gweithio gartref, boed y rheiny'n hunangyflogedig ynteu'n gyflogedig (yn enwedig mamau newydd a rhai sy'n disgwyl) fod yn ofalus os ydyn nhw'n gweithio ar eu pennau eu hunain am gyfnodau hir.

• Iechyd a diogelwch yn y gwaith

Cynigion gwaith ffug

Mae rhai hysbysebion am swyddi gweithio gartref yn rhai twyllodrus. Fel arfer, ni fydd rhaid talu ffi am gael gwaith go iawn, felly peidiwch byth ag anfon arian at bobl neu gwmnïau sy'n honni eu bod yn barod i roi gwaith i chi ei wneud gartref.

Os oes gennych ddiddordeb mewn swydd gweithio gartref sydd wedi’i hysbysebu, ymchwiliwch i’r cwmni a chysylltu â nhw os oes gennych chi gwestiwn. Os yw’r cwmni'n ddilys, bydd yn fodlon siarad â chi a rhoi rhagor o wybodaeth i chi.

Mae sgamiau cyffredin yn cynnwys hysbysebion:

• ynglŷn â chyfeirio a llenwi amlenni lle gofynnir am ffi gofrestru – os talwch chi’r ffi, fe gewch eich cynghori i osod hysbyseb fel yr un a welsoch chi, ond chewch chi ddim gwaith go iawn
• yn gofyn am arian i dalu am git adeiladu i chi weithio arno gartref, ac yn addo talu'r arian yn ôl i chi yn ogystal â thâl am y gwaith ar ôl i chi ei gwblhau – bydd yr hysbysebwr yna'n cadw unrhyw arian y gwnaethoch ei anfon ac yn honni nad oedd y cit y gwnaethoch ei adeiladu yn bodloni'r safon angenrheidiol

Os ydych chi wedi dioddef oherwydd twyll gweithio gartref, cysylltwch â'ch Adran Safonau Masnach leol.

• Dod o hyd i'ch Adran Safonau Masnach leol

Teleweithio

Y prif wahaniaeth rhwng 'gweithio gartref' a ‘theleweithio' yw bod teleweithwyr, a allai fod yn gweithio gartref amser llawn, gan amlaf yn gwneud gwaith swyddfa yn hytrach na gwaith ymarferol, a'u bod yn aml yn defnyddio cyfrifiaduron a dyfeisiau electronig eraill i wneud eu gwaith a chyfathrebu'n uniongyrchol â'u swyddfa.

Bydd rhai teleweithwyr yn treulio rhan o'u hwythnos yn gweithio yn y swyddfa a rhan ohoni'n gweithio gartref. Fel sy'n wir am weithio gartref, bydd eich hawliau'n dibynnu ar eich statws cyflogaeth, os mai 'cyflogai' ydych chi, bydd gennych yr un hawliau ag sydd gan unrhyw 'gyflogai' arall.

Manteision ac anfanteision teleweithio

Dyma rai o’r manteision:

• mwy o hyblygrwydd o ran oriau gweithio, sy'n golygu y gallwch roi sylw i'ch ymrwymiadau personol, megis gofalu am blant
• rhyddhau amser y byddech chi fel arfer yn ei dreulio'n teithio, a'r arian y byddech yn ei wario ar hynny
• helpu i leihau straen

Dyma rai o'r anfanteision:

• y posibilrwydd y byddwch yn teimlo wedi'ch ynysu
• colli cyfleodd dysgu sy'n codi yn y swyddfa
• fe all eich cyflogwr fynnu eich bod ar gael gartref yn ystod oriau gweithio cyffredin, felly mae'n bosib y collwch chi rywfaint o'r hyblygrwydd y gall gweithio gartref ei gynnig
• mae'n bosib y bydd rhaid i chi aberthu rhywfaint o'ch lle byw er mwyn cael lle gweithio a fydd yn bodloni'r safonau iechyd a diogelwch
• mae eich cyflogwr yn debygol o fynnu ei fod am archwilio'ch lle gweithio er mwyn sicrhau ei fod yn addas, sy'n golygu y bydd rhaid i chi adael iddyn nhw ddod i'ch tŷ

Risgiau diogelwch

Os byddwch chi'n defnyddio cyfrifiadur personol, fe allai'r data fod yn agored i risg, felly mae'n bosib y bydd eich cyflogwr yn darparu un ar eich cyfer. Bydd rhaid i chi sicrhau nad yw unrhyw un sy'n ymweld â'ch cartref yn gweld unrhyw ddeunydd sensitif rydych chi'n gweithio arno.

Os ydych chi’n awyddus i weithio gartref

Mynnwch sgwrs â'ch cyflogwr. Gall unrhyw un ofyn i'w gyflogwr am drefniadau gweithio hyblyg, ond mae'r gyfraith yn rhoi hawl statudol i rai cyflogeion wneud cais am batrwm gweithio hyblyg.

• Pwy all ofyn am gael gweithio'n hyblyg?

Os nad ydych chi’n awyddus i weithio gartref

Os oes arnoch eisiau newid eich patrwm gwaith, dylech siarad â'ch cyflogwr. Oni bai fod eich contract yn dweud bod yn rhaid i chi weithio gartref, ni all eich cyflogwr eich gorfodi. Ni all eich cyflogwr eich gorfodi i fynd â gwaith adref ar ôl diwrnod yn y swyddfa.

• Contractau ac amodau cyflogaeth