Gwefan llywodraeth y DU

Beth yw ‘buddiolwr agored i niwed’?

Mae buddiolwr yn golygu unrhyw un sy’n cael budd o ymddiriedolaeth. Mae ‘buddiolwr agored i niwed’ naill ai:

• yn berson ag anabledd corfforol neu feddyliol, neu
• yn rhywun dan 18 oed – sef ‘plentyn perthnasol’ – sydd wedi colli rhiant

Ymddiriedolaethau sy’n gymwys i gael manteision treth

Os caiff ymddiriedolaeth ei sefydlu ar gyfer buddiolwr agored i niwed, gall yr ymddiriedolwyr hawlio manteision ar gyfer Treth Incwm a Threth Enillion Cyfalaf os yw’n ‘ymddiriedolaeth gymwys’. Ni all fod yn ymddiriedolaeth gymwys os yw'r sawl a'i sefydlodd yn gallu cael rhywfaint o fudd o'r ymddiriedolaeth. Fodd bynnag, gall fod yn ymddiriedolaeth gymwys o ran Treth Enillion Cyfalaf ar gyfer y blynyddoedd 2008-09 ymlaen.

Ymddiriedolaethau cymwys ar gyfer person anabl

Yn yr ymddiriedolaethau hyn, mae'n rhaid i’r asedau – megis arian, tir neu adeiladau – gael eu defnyddio er budd person anabl yn unig. Rhaid bod gan y person anabl hawl i gael yr holl incwm. Fel arall, ni ellir defnyddio unrhyw gyfran o'r incwm er budd neb arall.

Ymddiriedolaethau cymwys ar gyfer plentyn perthnasol

Fel arfer, caiff yr ymddiriedolaethau hyn eu sefydlu:

• drwy ewyllys rhiant sydd wedi marw – dim ond ar gyfer y plentyn perthnasol y ceir defnyddio'r asedau a'r incwm, a rhaid i'r plentyn gael holl asedau'r ymddiriedolaeth pan fydd yn troi’n 18 oed
• dan y ‘rheolau diffyg ewyllys’ – y rheolau etifeddu arbennig sy’n berthnasol pan fydd rhywun yn marw heb wneud ewyllys

Mae'r rheolau diffyg ewyllys yn wahanol yn yr Alban ac yng Ngogledd Iwerddon. Os caiff ymddiriedolaeth ei sefydlu yna ar gyfer plant sydd wedi colli rhiant, ac nad oes ewyllys, fel arfer caiff ei thrin fel ‘ymddiriedolaeth hawl absoliwt (bare trust)’ at ddibenion treth.

• Ymddiriedolaethau hawl absoliwt

Mwy nag un buddiolwr

Os oes buddiolwyr eraill nad ydynt yn agored i niwed, rhaid i’r asedau a’r incwm ar gyfer y buddiolwr agored i niwed:

• gael eu nodi a'u cadw ar wahân
• cael eu defnyddio ar gyfer y buddiolwr agored i niwed yn unig

Dim ond y rhan honno o'r ymddiriedolaeth fydd yn cael manteision treth.

Gwneud cais i gael eich ystyried yn berson agored i niwed (vulnerable person election)

I hawlio manteision treth, bydd rhaid i’r ymddiriedolwyr lenwi ffurflen VPE1 (Vulnerable Person Election) a’i hanfon i Gyllid a Thollau EM. Rhaid i'r ffurflen gael ei llofnodi gan yr ymddiriedolwyr a'r buddiolwr agored i niwed – neu rywun sydd â hawl gyfreithiol i lofnodi ar ran y buddiolwr.

Mae’n rhaid i'r ymddiriedolwyr roi manylion yr holl asedau ac incwm yn yr ymddiriedolaeth gymwys, gan gynnwys unrhyw beth nad yw ond yn cael ei ddefnyddio’n rhannol ar gyfer y buddiolwr agored i niwed.

Bydd yn rhaid iddynt hefyd ddangos sut mae incwm yr ymddiriedolaeth yn cael ei rannu.

Ni all fod yn ymddiriedolaeth gymwys os yw'r sawl a'i sefydlodd yn gallu cael rhywfaint o fudd o'r ymddiriedolaeth.

Gwneud cais os oes mwy nag un buddiolwr agored i niwed

Rhaid llenwi ffurflen VPE1 ar wahân ar gyfer pob buddiolwr.

Dyddiad cau ar gyfer gwneud cais

Bydd hyn yn dod i rym o’r dyddiad a roddwch ar y ffurflen VPE1. Rhaid i chi wneud y cais ddim hwyrach na 12 mis ar ôl 31 Ionawr ar ôl y flwyddyn dreth pan hoffech i hyn ddod i rym. Felly, os hoffech i hyn ddod i rym ar 1 Gorffennaf 2011, bydd yn rhaid i chi anfon ffurflen VPE1 i Gyllid a Thollau EM erbyn 31 Ionawr 2014.

Bydd unrhyw incwm neu enillion cyn y dyddiad y bydd hynny’n dod i rym yn cael eu trethu dan y rheolau arferol ar gyfer ymddiriedolaethau – hyd yn oed os bydd yn dod i rym yn ystod yr un flwyddyn dreth.

Os bydd y person agored i niwed yn marw neu os nad yw’n agored i niwed mwyach

Rhaid i chi ddweud wrth Gyllid a Thollau EM os bydd y person agored i niwed yn marw neu os nad yw’n agored i niwed mwyach. Ni fydd modd cael y manteision treth ar ôl y dyddiad hwn.

• Cysylltu ag Ymddiriedolaethau ac Ystadau Cyllid a Thollau EM

• Ffurflen VPE1 i hawlio manteision treth Opens new window

Treth Incwm ar gyfer ymddiriedolaethau sydd â buddiolwyr agored i niwed

Pan fydd gan ymddiriedolaeth fuddiolwr agored i niwed, mae gan yr ymddiriedolwyr hawl i gael didyniad treth yn erbyn y swm y byddent yn ei dalu fel arall. Cyfrifir hyn yn y ffordd ganlynol:

• bydd yr ymddiriedolwyr yn cyfrifo faint o Dreth Incwm y byddai’n rhaid ei thalu ar yr ymddiriedolaeth pe na byddent yn hawlio manteision arbennig – bydd y swm hwn yn amrywio yn ôl y math o ymddiriedolaeth
• yna byddant yn cyfrifo faint o Dreth Incwm y byddai’n rhaid i’r person agored i niwed ei thalu petai’r incwm a gynhyrchir gan yr ymddiriedolaeth yn cael ei dalu'n uniongyrchol iddo fel unigolyn – gan ystyried unrhyw incwm arall, enillion cyfalaf a lwfansau, ac anwybyddu unrhyw daliadau incwm dewisol i'r buddiolwr
• yna gall yr ymddiriedolwyr hawlio’r gwahaniaeth rhwng y ddau ffigur hyn fel didyniad o’u hatebolrwydd Treth Incwm eu hunain

• Treth Incwm – yn fras

• Mathau o ymddiriedolaethau a goblygiadau treth

• Enghraifft fanwl o gyfrifo'r manteision treth Opens new window

Treth Enillion Cyfalaf ar gyfer ymddiriedolaethau sydd â buddiolwyr agored i niwed

Treth ar y cynnydd yng ngwerth asedau megis cyfranddaliadau, tir neu adeiladau yw Treth Enillion Cyfalaf. Mae’n bosib y bydd rhaid i ymddiriedolaeth dalu Treth Enillion Cyfalaf os caiff asedau eu gwerthu, eu rhoi i ffwrdd neu eu cyfnewid (os ceir gwared arnynt) a’u bod wedi cynyddu mewn gwerth ers iddynt gael eu rhoi mewn ymddiriedolaeth.

Dim ond os bydd gwerth yr asedau wedi cynyddu dros lwfans penodol, a elwir yn ‘swm eithriedig blynyddol’, y bydd rhaid i’r ymddiriedolaeth dalu’r dreth. Ymddiriedolwyr sy’n gyfrifol am dalu unrhyw Dreth Enillion Cyfalaf sy’n ddyledus.

Telir y Dreth Enillion Cyfalaf gan yr ymddiriedolwyr. Gallant hawlio rhyddhad treth, sy’n cael ei gyfrifo mewn ffordd debyg i’r Rhyddhad Treth Incwm:

• byddant yn cyfrifo beth fyddent yn ei dalu fel rheol petai dim rhyddhad treth
• yna byddant yn cyfrifo faint fyddai’n rhaid i’r buddiolwr ei dalu petai’r enillion yn dod iddyn nhw’n uniongyrchol fel unigolion
• gallant hawlio’r gwahaniaeth rhwng y ddau swm fel rhyddhad ar y Dreth Enillion Cyfalaf y mae'n rhaid iddynt ei thalu ym mlwch 5.6E ar ffurflen SA904 – y tudalennau atodol ar gyfer Enillion Cyfalaf

Nid yw’r fantais arbennig hon ar gyfer Treth Enillion Cyfalaf yn berthnasol yn y flwyddyn dreth pan fydd y buddiolwr yn marw.

• Ymddiriedolaethau a Threth Enillion Cyfalaf

• Ffurflen SA905, arweiniad a thudalennau atodol ynghylch Treth Enillion Cyfalaf Opens new window

Treth Etifeddu ar gyfer ymddiriedolaethau sydd â buddiolwyr agored i niwed

Mae ymddiriedolaethau ar gyfer buddiolwyr agored i niwed yn cael manteision arbennig o ran Treth Etifeddu os ydynt yn ‘ymddiriedolaethau cymwys’ o safbwynt Treth Etifeddu.

Ymddiriedolaeth gymwys ar gyfer person anabl

Mae ymddiriedolaeth gymwys ar gyfer person anabl yn golygu:

• ymddiriedolaeth lle mae’n rhaid i o leiaf hanner y taliadau o’r ymddiriedolaeth fynd yn syth i’r person anabl yn ystod ei fywyd
• pan fydd person sy’n dioddef o gyflwr sy’n debygol o’i wneud yn anabl yn sefydlu ymddiriedolaeth lle mae’r holl gyfalaf wedi cael ei neilltuo ar gyfer y person hwnnw

Ymddiriedolaeth gymwys ar gyfer ‘plentyn sydd wedi colli rhiant’

Sefydlir ymddiriedolaeth gymwys pan fydd plentyn yn colli rhiant, a bydd y plentyn yn cael yr holl incwm a chyfalaf pan fydd yn troi'n 18 oed (neu cyn hynny).

Manteision arbennig ar gyfer Treth Etifeddu

Bydd asedau a drosglwyddir i ymddiriedolaeth gymwys ar gyfer person anabl yn cael eu trin fel ‘trosglwyddiad y gellid ei eithrio’ – mae hyn yn golygu na fydd rhaid talu Treth Etifeddu os bydd y sawl a wnaeth y trosglwyddiad yn dal yn fyw saith mlynedd ar ôl y dyddiad trosglwyddo.

Ni thelir Treth Etifeddu ar drosglwyddiadau a wneir o unrhyw fath o ymddiriedolaeth gymwys i’r buddiolwr agored i niwed. Fodd bynnag, pan fydd y buddiolwr yn marw, caiff unrhyw asedau a gedwir yn yr ymddiriedolaeth ar ei ran eu trin fel rhan o’r ystâd, ac efallai y bydd yn rhaid talu Treth Etifeddu.

Does dim taliadau deg mlynedd ar gyfer Treth Etifeddu ar ymddiriedolaethau sydd â buddiolwyr agored i niwed.

• Ymddiriedolaethau a Threth Etifeddu

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Buddiolwyr agored i niwed - canllawiau manwl Opens new window

Cysylltiadau defnyddiol

• Cysylltu ag Ymddiriedolaethau ac Ystadau Cyllid a Thollau EM