Gwefan llywodraeth y DU

Gofal plant tra bod rhywun yn y carchar

Mae beth sy'n digwydd i blentyn carcharor yn dibynnu ar oedran y plentyn ac ym mha garchar mae'r fam.

Babanod a gaiff eu geni tra bod eu mam yn y carchar

Os yw rhywun yn feichiog, fel arfer mae'n rhaid iddi aros yn llety 'arferol' y carchar gyhyd ag sy'n bosibl cyn yr enedigaeth.

Gwneir trefniadau i'r carcharor roi genedigaeth yn yr ysbyty mamolaeth agosaf at y carchar.

Mae gan rai carchardai 'uned mam a'i baban'. Mae hon yn rhan ar wahân o'r carchar sy'n gadael i famau gadw eu babanod gyda nhw am y 18 mis cyntaf.

Carcharorion â phlant o dan 18 mis

Gall carcharorion sydd eisoes â phlentyn o dan 18 mis oed pan fyddant yn mynd i'r carchar wneud cais i fynd â'r plentyn i'r carchar gyda nhw.

Carcharorion â phlant dros 18 mis

Os oes gan garcharor blant dros 18 mis pan fydd yn mynd i'r carchar, bydd Gwasanaethau Cymdeithasol yn gwneud trefniadau i ofalu amdanynt. Gallai hyn gynnwys:

• rhiant/rhieni'r carcharor
• rhieni maeth

Efallai y bydd yn bosibl i'r carcharor ymweld â'r man lle mae ei phlant yn byw. Os na fydd hyn yn bosibl, efallai y gall y plant ymweld â'u mam yn y carchar.

Gwneir y penderfyniad hwn gan y carchar a'r bobl sy'n gofalu am y plant.

Gall staff y carchar ddweud mwy wrth y carcharor am drefniadau ymweld.

• Ymweld â rhywun yn y carchar

Gwneud cais am le mewn uned mam a'i baban

Gall carcharor wneud cais am le mewn uned mam a'i baban pan fydd yn mynd i mewn i'r carchar. Bydd grŵp o bobl (y 'bwrdd derbyniadau') yn edrych ar achos y carcharor. Byddant yn penderfynu ai aros yn y carchar gyda'r fam yw'r peth gorau i'r plentyn.

Gall y bwrdd derbyniadau gynnwys:

• swyddog carchar
• swyddog prawf
• swyddog meddygol carchar
• gweithiwr cymdeithasol

Caiff y penderfyniad ei wneud mewn cyfarfod. Efallai y gofynnir am farn unrhyw arbenigwyr sydd wedi helpu gyda gofal plentyn y carcharor cyn iddi fynd i'r carchar.

Gallai'r unigolyn hwn fod yn:

• ymwelydd iechyd
• pediatregydd - meddyg sy'n gweithio gyda phlant

Bydd y carcharor hefyd yn cael cyfle i siarad yn y cyfarfod.

Beth sy'n digwydd os nad oes lleoedd ar gael

Os nad oes lleoedd ar gael yn y carchar y mae'r fam yn mynd iddo gyntaf, efallai y caiff gynnig lle mewn uned arall.

Os nad oes lleoedd ar gael mewn unrhyw uned, rhaid gwneud trefniadau i ofalu am y plentyn y tu allan i'r carchar. Efallai y bydd Gwasanaethau Cymdeithasol yn gallu helpu os bydd hyn yn digwydd.

Beth fydd yn digwydd os gwrthodir lle i'r carcharor

Os gwrthodir lle i'r carcharor yn yr uned mam a'i baban gyntaf ni all wneud cais am le mewn un arall. Gall y carcharor apelio yn erbyn y penderfyniad - bydd y carchar yn egluro sut y gellir gwneud hyn.

Pryd y gall baban adael yr uned mam a'i baban

Os yw staff y carchar o'r farn bod lles y plentyn mewn perygl, efallai y bydd rhaid i'r plentyn adael yr uned. Gallai hyn ddigwydd:

• os yw'r fam yn sâl ac ni all ofalu am ei phlentyn
• os yw'r plentyn yn sâl ac mae angen iddo fynd i ysbyty y tu allan i'r carchar
• os yw Gwasanaethau Cymdeithasol o'r farn bod y plentyn yn wynebu perygl o niwed

Trefniadau gofal plant y tu allan i'r carchar

Efallai y bydd rhaid i blentyn adael ei fam:

• os nad oedd lleoedd mewn uned mam a'i baban
• os yw'r bwrdd derbyniadau o'r farn y bydd y plentyn yn cael gofal gwell y tu allan i'r carchar
• os yw'r plentyn yn hŷn na 18 mis

Os oes gan y carcharor ddedfryd o gyfnod hir yn y carchar

Ar gyfer carcharorion sydd â dedfryd o gyfnod hir yn y carchar - er enghraifft, mwy na 18 mis - fel arfer gwneir trefniadau i ofalu am y plentyn y tu allan i'r carchar.

Gwneir y trefniadau hyn ('cynlluniau gwahanu') pan fydd y fam yn mynd i mewn i'r carchar neu'n fuan ar ôl hynny.

Carchardai ag unedau mam a'i baban

Mae gan y carchardai canlynol unedau mam a'i baban:

• Carchar EM Holloway
• Carchar EM Bronzefield
• Carchar EM Eastwood Park
• Carchar EM Styal
• Carchar EM New Hall
• Carchar EM Peterborough
• Carchar EM Askham Grange

Mae Carchar EM Holloway yn cymryd plant hyd at naw mis oed.

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Mabwysiadu, maethu a phlant mewn gofal (adran rhieni)