Gwefan llywodraeth y DU

Ydych chi'n gymwys?

Gallech fod yn gymwys:

• os ydych yn denant diogel neu'n denant sicr
• os ydych wedi bod yn denant sector cyhoeddus am o leiaf ddwy flynedd, neu am o leiaf bum mlynedd os daethoch yn denant sector cyhoeddus ar ôl 18 Ionawr 2005

Ac os ydych yn byw:

• mewn tŷ cymwys
• tŷ wedi ei adeiladu neu wedi ei gaffael gan gymdeithas dai, boed y gymdeithas dai yn elusen neu beidio, gydag arian cyhoeddus o 01 Ebrill 1997 ymlaen
• tŷ a drosglwyddwyd gan awdurdod lleol i gymdeithas dai ar ôl 1 Ebrill 1997

Efallai y cewch eich dosbarthu'n denant sector cyhoeddus os ydych chi wedi byw mewn tai a ddarperir gan eich awdurdod lleol, y lluoedd Arfog, y gwasanaeth tân neu awdurdod yr heddlu yn y gorffennol.

I gael mwy o wybodaeth am y cynllun, darllenwch y daflen ‘Canllaw i'r hawl i gaffael’ o’r ddolen isod.

• Llwytho ‘Canllaw i'r Hawl i Gaffael’ (PDF 178K) Opens new window

• Cymorth gyda ffeiliau PDF

Ni fyddwch yn gymwys

• os ydych chi'n denant i'r cyngor
• os yw'r llysoedd wedi rhoi gorchymyn meddiannu i chi adael eich cartref
• os oes achos methdalu ar y gweill yn eich erbyn
• os ydych yn byw mewn tŷ a ddarperir ar gyfer pobl hŷn ac, mewn achosion penodol, pobl anabl

Efallai y gall tenantiaid y cyngor fanteisio ar ostyngiadau wrth brynu eu tŷ drwy'r 'Cynllun Hawl i Brynu'.

• Y Cynllun Hawl i Brynu

Gostyngiadau sydd ar gael

• mae'r gostyngiadau'n amrywio o £9,000 i £16,000 yn dibynnu ar ble'r ydych yn byw
• os gwnaethoch gais i fod yn rhan o'r cynllun ar ôl 18 Ionawr 2005, a'ch bod yn penderfynu gwerthu'r tŷ o fewn pum mlynedd i'w brynu, bydd yn rhaid i chi ad-dalu rhywfaint o'r gostyngiad neu'r cyfan ohono. Bydd y swm y bydd yn rhaid i chi ei ad-dalu yn dibynnu ar faint o amser fydd wedi mynd heibio rhwng yr adeg y cawsoch y gostyngiad a phryd yr ydych am werthu'r tŷ.

• os penderfynwch werthu eich tŷ ar ôl pum mlynedd ni fydd angen i chi ad-dalu'r disgownt.
• os penderfynwch werthu eich tŷ o fewn 10 mlynedd, yna bydd yn rhaid i chi gynnig y tŷ i'ch landlord yn gyntaf am werth marchnad y tŷ. Os nad oes ar y landlord ei eisiau, cewch werthu'r tŷ ar y farchnad agored.

Sut i wneud cais a'r camau nesaf

Cysylltwch â'ch landlord i gael ffurflen gais. Bydd y landlord yn penderfynu a ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun Hawl i Gaffael ar gyfer eich tŷ presennol neu dŷ arall.

Os yw'r tŷ arall mewn ardal arall efallai y byddwch yn gymwys am ostyngiad gwahanol. Does dim rhaid i chi dderbyn y tŷ arall ac nid oes rhaid i'ch landlord gynnig tŷ arall i chi.

Os ydych chi'n gymwys, bydd eich landlord yn anfon hysbysiad atoch yn amlinellu:

• disgrifiad o'r tŷ ac unrhyw ddarn o dir sydd wedi ei gynnwys yn y pris
• manylion eich disgownt a sut y cafodd ei gyfrifo
• y pris y dylech ei dalu am yr eiddo yn nhyb y landlord, a sut y cyfrifwyd hyn
• amcangyfrif o unrhyw daliadau am wasanaethau
• unrhyw broblemau strwythurol y gallai'r tŷ eu cael
• telerau ac amodau gwerthu

Os ydych chi'n anghytuno â'r pris sy'n cael ei roi ar eich cartref gallwch ofyn i'r Prisiwr Dosbarth am brisiad annibynnol. Fodd bynnag, mae penderfyniad y Prisiwr yn derfynol felly hyd yn oed os canfyddir bod gwerth eich tŷ yn uwch na'r pris a roddwyd gan eich landlord, rhaid i chi gadw at y pris hwnnw.

Prynu eich cartref

Rhaid i chi wneud eich penderfyniad ynghylch a ydych am fwrw 'mlaen â phrynu'r eiddo o fewn tri mis i dderbyn yr hysbysiad.

Fe'ch cynghorir i gael cyngor cyfreithiol a chyngor ariannol annibynnol yn ogystal â chael arolwg. Efallai y bydd angen i chi drefnu morgais i dalu am y tŷ ac y bydd angen cynrychiolydd cyfreithiol arnoch i'ch helpu i lunio cytundebau.

Mae nifer o gostau ychwanegol yn gysylltiedig â'r broses o brynu tŷ ac o fod yn berchen ar dŷ. Darllenwch ‘Cynllunio i brynu cartref’ i'ch helpu i amcangyfrif rhai o'r costau sy'n gysylltiedig.

• Cynllunio i brynu cartref (adran arian, treth a budd-daliadau)

• Cyngor ynghylch cael arolwg adeiladu

• Cymorth i ddod o hyd i dwrnai, a dewis un

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Cyngor Ar Bopeth Opens new window