Gwefan llywodraeth y DU

Y Swyddog Ardystio

Mae’r Swyddog Ardystio yn berson annibynnol sydd â sawl rôl statudol (cyfreithiol) yng nghyswllt undebau llafur. Mae eu rôl yn cynnwys ymchwilio i broblemau a’u datrys gydag undebau llafur.

• Rheolau undebau llafur a r gofrestr aelodau

• Cydnabod undebau llafur

Cwynion i’r Swyddog Ardystio

Gallwch wneud cwyn i’r Swyddog Ardystio os yw’ch undeb llafur wedi gwneud y canlynol:

• mae rhai o’r uwch swyddogion a/neu aelodau o’r tîm gweithredol wedi’u cael yn euog o droseddau penodol yn ymwneud â chyfraith undeb llafur yn ystod y pum neu ddeng mlynedd diwethaf
• heb gadw cofrestr gywir o’i aelodau
• cynnal etholiad ar gyfer ei uwch swyddogion a/neu aelodau o’r tîm gweithredol ond nad yw’r etholiad yn bodloni’r gofynion statudol
• torri rheolau a gymeradwywyd gan y Swyddog Ardystio ynghylch cynnal pleidlais ar gyfer cronfa wleidyddol neu weinyddu’r gronfa wleidyddol
• cynnal pleidlais ar gyfer cronfa wleidyddol heb ddilyn y rheolau a gymeradwywyd gan y Swyddog Ardystio
• heb fodloni cais gan aelod am weld y cyfrifon
• heb sicrhau bod pleidlais ynghylch uniad arfaethedig yn cael ei chynnal yn unol â gofynion statudol neu reolau penodol yr undeb llafur
• gwario arian ar ‘amcanion gwleidyddol’ er nad oes ganddo gronfa wleidyddol neu reolau cymeradwy ar gyfer cronfa wleidyddol

Gallwch hefyd wneud cwyn i’r Swyddog Ardystio os yw undeb llafur wedi bygwth, neu wedi torri’r rheolau ynghylch:

• penodi neu ethol rhywun i unrhyw swydd neu eu diswyddo o unrhyw swydd
• trefniadau disgyblu’r undeb llafur, gan gynnwys eich gwahardd o’r undeb llafur
• cynnal pleidlais i aelodau ynghylch unrhyw beth ar wahân i weithredu diwydiannol
• cyfansoddiad (strwythur) neu drefniadau unrhyw bwyllgor gweithredol neu unrhyw gyfarfodydd lle gwneir penderfyniadau

Os ydych yn poeni am y modd y mae’ch undeb llafur yn delio â materion ariannol, rhowch wybod i’r Swyddog Ardystio cyn gynted â phosib. Ond, fe ddelir â hyn dan bwerau eraill.

Pwy sy'n gallu gwneud cwyn?

Gallwch wneud cwyn i’r Swyddog Ardystio os oeddech yn aelod o’r undeb llafur adeg y digwyddiad rydych chi’n gwneud cwyn amdano.

Os nad oeddech yn aelod bryd hynny, mae’n bosib y bydd gennych ddal hawl i wneud cwyn i’r Swyddog Ardystio. Er enghraifft, os oeddech yn ymgeisydd mewn etholiad cenedlaethol a bod y gŵyn yn berthnasol i’r etholiad hwnnw.

Mewn rhai achosion, mae’n bosib na fydd y Swyddog Ardystio yn derbyn eich cwyn oni bai i chi geisio defnyddio trefn gwyno fewnol yr undeb llafur.

Terfyniadau amser ar gyfer cwynion

Dylai unrhyw gwyn gael ei chyflwyno o fewn terfyn amser penodol. Gall y terfyn amser ddibynnu ar a ydych wedi defnyddio trefn gwyno fewnol yr undeb llafur yn gyntaf. Gallwch gysylltu â’r Swyddog Ardystio i gael gwybodaeth am y terfyniadau amser ar gyfer eich cwyn.

• Swyddog Ardystio – manylion cyswllt