Gwefan llywodraeth y DU

Dyletswydd i gadw cyfrifon

Mae’n rhaid i undeb llafur gadw cyfrifon priodol o’i faterion ariannol. Rhaid iddynt gael system ar gyfer rheoli eu cofnodion, daliadau ariannol, derbyniadau a thaliadau. Mae’n rhaid i undeb llafur gyflwyno’u cofnodion ariannol wedi’u harchwilio fel rhan o’u cyfrifon blynyddol i’r Swyddog Ardystio.

Mae’n rhaid i undeb llafur sicrhau bod y cyfrifon hyn ar gael i’w harchwilio am chwe blynedd, gan ddechrau ar 1 Ionawr ar ôl diwedd y flwyddyn gyfrifo berthnasol.

Datganiadau ariannol

O fewn wyth wythnos i anfon ei gyfrifon blynyddol at y Swyddog Ardystio, mae’n rhaid i undeb llafur ddarparu datganiad am ei faterion ariannol yn ystod cyfnod y cyfrifon blynyddol i’r holl aelodau.

Rhaid i’r undeb llafur ddarparu’r datganiad naill ai:

• drwy anfon copïau i’r aelodau
• neu drwy’r ffordd arferol o ddarparu gwybodaeth i’r aelodau (e.e. ei gyhoeddi yng nghylchgrawn yr undeb llafur)

Rhaid i’r datganiad roi’r wybodaeth ganlynol am faterion ariannol yr undeb llafur yn ystod y cyfnod sy’n berthnasol i’r datganiad blynyddol:

• cyfanswm incwm a gwariant yr undeb llafur
• faint o’i incwm sy’n dod o dâl aelodaeth undeb llafur
• os oes ganddo gronfa wleidyddol, beth yw cyfanswm incwm a gwariant y gronfa honno
• y cyflog a’r buddion eraill a delir i’r llywydd, yr ysgrifennydd cyffredinol ac i bob aelod o’r pwyllgor gwaith

Hefyd, rhaid i’r datganiad gynnwys adroddiad yr archwilwyr ar gyfrifon yr undeb llafur ar gyfer y cyfnod a rhoi enw a chyfeiriad yr archwilwyr.

Rhaid i’r undeb llafur ddarparu copi o’r datganiad hwn, yn rhad ac am ddim, i unrhyw aelod a fydd yn gofyn am gopi o fewn dwy flynedd i’r dyddiad yr anfonodd ei gyfrifon blynyddol at y Swyddog Ardystio.

Hawl i archwilio cyfrifon

Mae gan aelodau undebau llafur hawl i archwilio’r cofnodion sy’n ymwneud ag unrhyw gyfnod cyfrifo pan oeddent yn aelod o’r undeb llafur. Os byddwch yn gofyn am gael gweld cyfrifon eich undeb llafur, bydd yr undeb yn trefnu apwyntiad er mwyn i chi eu harchwilio. Fel arfer, fe gynhelir yr apwyntiad yn y swyddfa lle cedwir y cofnodion.

Os byddwch yn gofyn am gopïau o unrhyw un o’r cofnodion pan fyddwch yn eu harchwilio, bydd yn rhaid i’ch undeb llafur ddarparu’r rhain i chi fynd â nhw gyda chi. Mae’n bosib y bydd yr undeb llafur yn codi ffi resymol arnoch i dalu am y costau gweinyddol. Bydd yn rhaid iddynt ddweud wrthynt faint fydd y ffi neu sut y cyfrifir y swm.

Gwahardd rhag dal swydd

Mae’n bosib y gellid cael rhywun sy’n dal swydd swyddogol mewn undeb llafur yn euog o droseddau penodol yn ymwneud â’r ddyletswydd i gadw cyfrifon priodol. Os digwydd hynny, ni chânt ddal unrhyw swydd etholedig bwysig yn yr undeb llafur (e.e. aelod o’r pwyllgor gwaith) am naill ai pum neu ddeng mlynedd. Mae hyd y gwaharddiad yn dibynnu ar ddifrifoldeb y trosedd.

Gallai’r canlynol fod yn drosedd:

• peidio â chadw cyfrifon priodol
• dinistrio neu fynd ati’n dwyllodrus i newid un o gofnodion ariannol yr undeb llafur

• Etholiadau undebau llafur

Gwneud cwyn

Mae gan y Swyddog Ardystio bwerau cyffredinol i ymchwilio i faterion ariannol undeb llafur. Gallwch wneud cwyn i’r Swyddog Ardystio os ydych chi’n credu:

• bod eich undeb llafur wedi delio â’i faterion ariannol yn dwyllodrus neu’n anghyfreithlon
• bod pobl sy’n rheoli materion ariannol yr undeb llafur wedi ymddwyn yn dwyllodrus neu’n annerbyniol
• nad yw eich undeb llafur wedi cyflawni ei ddyletswyddau ariannol cyfreithiol
• bod eich undeb llafur wedi torri ei reolau ariannol ei hun

Yna bydd y Swyddog Ardystio yn penderfynu a fydd yn ymchwilio i’r gŵyn. Dylech gyflwyno’ch cwyn cyn gynted â phosib.