Gwefan llywodraeth y DU

Gwaith amaethyddol

Mae gwaith amaethyddol yn cynnwys:

• unrhyw weithgaredd sy’n ymwneud â ffermio prif ffrwd, er enghraifft ffermio gwartheg godro, ffermio âr neu fagu defaid
• cynhyrchu ‘cynnyrch i’w ddefnyddio’ a dyfir i’r diben hwnnw neu at ddiben arall ar ôl iddo gael ei gynaeafu, gan gynnwys cnydau na ellir eu bwyta, e.e. bylbiau, planhigion a blodau
• defnyddio tir fel tir pori, gweirglodd, tir porfa, perllan, coetir, gerddi marchnad, planhigfeydd neu ar gyfer coed helyg

Nid yw’r gweithgareddau a restrir yn cynnwys popeth. Os ydych chi’n meddwl eich bod efallai yn gweithio ym maes amaethyddiaeth, gallwch gysylltu â Llinell Gymorth Hawliau Cyflog a Gweithio i gael mwy o help a gwybodaeth.

• Llinell gymorth Hawliau Cyflog a Gweithio

Graddfa gweithiwr amaethyddol

Mae isafswm cyflog gweithiwr amaethyddol yn dibynnu ar ei raddfa. Mae gweithwyr amaethyddol yn perthyn i raddfa rhwng un a chwech, ac mae’r raddfa sy'n berthnasol i chi yn dibynnu ar eich dyletswyddau, eich cyfrifoldebau a/neu eich cymwysterau.

Ceir amodau gwahanol ar gyfer hyfforddeion a phrentisiaid. Ceir trefniadau trawsnewidiol i ddiogelu gweithwyr hyblyg sydd wedi gwneud cytundeb cyn 30 Medi 2009.

• Categorïau a graddfeydd gweithiwr amaethyddol

Hawliau cyflogaeth

Mae hawliau gweithwyr amaethyddol wedi’u nodi yn y 'Gorchymyn Cyflogau Amaethyddol'. Ni all eich contract cyflogaeth gynnig telerau cyflogaeth llai ffafriol i chi na’r hawliau a nodir yn y Gorchymyn.

Mae gennych hawl i gael yr Isafswm Cyflog Amaethyddol os ydych naill ai:

• yn perthyn i raddfa rhwng un a chwech
• yn weithiwr hyblyg â chytundeb a ddechreuodd cyn 30 Medi 2009
• neu’n brentis

Gallech hefyd fod â hawl i gael y canlynol (ar yr amod eich bod yn gymwys a chan ddibynnu ar eich contract cyflogaeth):

• tâl goramser
• tâl gwyliau a thâl - ar hyn o bryd yn 38 diwrnod os ydych yn gweithio fwy na chwech diwrnod yr wythnos
• cyfnod egwyl o 30 munud os ydych chi’n gweithio pum awr a hanner neu fwy - mae gan weithiwr sydd dan 18 hawl i 30 munud am bob awr a hanner o waith
• Tâl Salwch Amaethyddol
• lwfans ar alwad
• tâl tywydd gwael
• tâl am absenoldeb arall, er enghraifft, absenoldeb profedigaeth
• tâl am waith nos
• grantiau genedigaeth a mabwysiadu
• lwfans ci

• Isafswm Cyflog Amaethyddol a thâl

• Tâl Salwch Amaethyddol

• Gwyliau blynyddol gweithwyr amaethyddol

Hyfforddeion

Os ydych chi'n hyfforddai, nid oes gennych hawl i gael:

• tâl am yr oriau sy’n rhan o’ch cytundeb hyfforddiant
• gwyliau
• mathau eraill o absenoldeb â thâl

Gall eich 'cyflogwr' neu’ch darparwr hyfforddiant eich contractio i gyflawni gwaith ychwanegol ar ben yr oriau sy'n rhan o'ch cytundeb hyfforddiant. Os byddwch yn gwneud y gwaith ychwanegol, rhaid i chi gael eich talu ar y gyfradd goramser ar gyfer eich graddfa.

Cyfnodau egwyl

Mae gan bob gweithiwr amaethyddol 18 oed a hŷn hawl i gael egwyl pan fyddant yn gweithio mwy na phum awr a hanner y dydd.

Dylai'r egwyl bara 30 munud, a hynny’n ddi-dor ac i ffwrdd o'ch man gwaith. Ni chewch gymryd yr egwyl ar ddechrau nac ar ddiwedd y diwrnod gwaith. Ni roddir tâl am gyfnodau egwyl.

Wrth geisio cyfrifo eich hawl i gael cyfnod egwyl, mae 'amser gwaith' yn golygu:

• amser pan fyddwch yn cyflawni dyletswyddau ar ran eich cyflogwr
• amser pan fyddwch yn cael hyfforddiant

• unrhyw gyfnod arall y byddwch chi a’ch cyflogwr yn cytuno i’w drin fel amser gwaith

• Cyfnodau egwyl

Hawliau yn ystod hyfforddiant

Os byddwch yn dilyn unrhyw gyrsiau hyfforddi cymeradwy (e.e. cyrsiau hyfforddi i gael eich derbyn i'r raddfa nesaf), dylid talu o leiaf eich cyflog arferol i chi. Mae hyn yn berthnasol yn ystod yr hyfforddiant ac am unrhyw amser ychwanegol arall a dreulir yn teithio i'r hyfforddiant ac oddi yno.

Dylai’ch cyflogwr hefyd dalu am unrhyw ffioedd y cwrs ac am unrhyw dreuliau, er enghraifft teithio, bwyd a llety.

Os ydych yn weithiwr graddfa un ac wedi gweithio i’ch cyflogwr am gyfnod di-dor o 30 wythnos, efallai yr hoffech gael hyfforddiant er mwyn cael eich derbyn i raddfa dau. Yn ystod yr hyfforddiant, rhaid i’ch cyflogwr dalu am y canlynol:

• cost yr hyfforddiant
• eich cyflog arferol
• unrhyw dreuliau angenrheidiol

Hawliau wrth weithio i gangfeistr

Mae’n bosib y byddwch yn gweithio i asiantaeth sydd wedi ei ddosbarthu fel ‘gang feistr’ os ydych chi am wneud gwaith achlysurol neu dros dro yn un o’r meysydd canlynol:

• coedwigaeth
• garddwriaeth
• casglu cregynbysgod
• prosesu a phecynnu bwyd a diod

Fel bod gangfeistr yn gallu gweithredu’n gyfreithlon efallai y bydd angen iddynt gael trwydded a gyhoeddir gan Awdurdod Trwyddedu Gangfeistr. Mae hyn yn gymorth i sicrhau nad ydych yn cael eich ymwela fel gweithiwr ac eich bod yn derbyn y tâl a budd-daliadau y mae gennych hawl iddynt.

Gallwch weld os mae gangfeistr â thrwydded drwy fynd at y gofrestr ar wefan Awdurdod Trwyddedu Gangfeistr.

• Cofrestr trwydded gangfeistr Opens new window

Mae yna, fodd bynnag, amgylchiadau penodol pan nad oes angen trwydded ar gangfeistri. Am fanylion ar yr eithriadau hyn gallwch ymweld â gwefan Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig (Defra) neu gysylltu â Llinell gymorth Hawliau Tâl a Gwaith.

• Gangfeistr – gwaharddiadau rhag drwyddedu Opens new window

Ble mae cael cymorth

Os oes angen rhagor o gyngor arnoch am eich hawliau fel gweithiwr amaethyddol cysylltwch â'r llinell gymorth Hawliau Cyflog a Gweithio, neu lenwi eu ffurflen ymholiadau ar-lein.

• Llinell gymorth Hawliau Cyflog a Gweithio