Gwefan llywodraeth y DU

Y prif fathau o elusen

Gall elusennau fod yn un o'r rhain:

• cwmnïau ag atebolrwydd cyfyngedig preifat a elwir hefyd yn gymdeithasau ymgorfforedig
• cymdeithas anghorfforedig
• ymddiriedolaethau

Fe all elusennau fod ar ffurfiau eraill hefyd - does dim rhaid eu cofrestru. I gael gwybod rhagor, darllenwch ’Dewisiadau eraill yn lle sefydlu elusen gofrestredig'

• Dewisiadau eraill yn lle cofrestru fel elusen

Cwmnïau ag atebolrwydd cyfyngedig preifat

Efallai y byddwch am greu cwmni atebolrwydd cyfyngedig preifat os yw'r sefydliad yn debygol o:

• fod yn fawr
• cyflogi pobl
• trefnu contractau i ddarparu neu ddefnyddio gwasanaethau
• meddu ar dir neu eiddo

Enghraifft o elusen a allai fod yn gwmni cyfyngedig er enghraifft fyddai elusen gelfyddydol leol sy'n hyrwyddo diwylliant carfan benodol yn y gymuned drwy drefnu digwyddiadau diwylliannol. Efallai y bydd angen iddynt fod yn gwmni cyfyngedig er mwyn llogi cwmni goleuo ar gyfer digwyddiad.

• Cyngor am sefydlu cwmni atebolrwydd cyfyngedig gan Business Link Opens new window

Cymdeithasau anghorfforedig

Efallai y byddech chi am ddefnyddio strwythur fel hyn i'ch elusen os:

• oes angen adlewyrchu barn aelodau'r elusen yn ei gweithrediadau
• bydd aelodau'r elusen yn ethol ymddiriedolwyr am gyfnod penodedig
• yw'r aelodau'n ymwneud â rhedeg y mudiad
• nad oes gan y mudiad asedau mawr iawn (hy eiddo, tir neu fuddsoddiadau) neu drosiant uwch
• na fydd rhaid i'r mudiad logi staff neu drefnu contractau eraill

Enghraifft o gymdeithas anghorfforedig fyddai cymdeithas preswylwyr sy'n cyfarfod i wella'u hardal leol.

• Canllawiau i gymdeithasau anghorfforedig gan Business Link Opens new window

Ymddiriedolaethau

Fe allai fod yn ddoeth creu ymddiriedolaeth os:

• bydd y mudiad yn cael ei redeg gan nifer fach o bobl ac y bydd ei weinyddiaeth yn syml
• bydd yr ymddiriedolwyr yn cael eu dewis gan yr ymddiriedolwyr presennol ac nad oes unrhyw derfyn amser ar eu cyfnod gwasanaethu
• nad yw'r mudiad yn debygol o fod yn gorfod dibynnu ar aelodau ar gyfer ei weinyddiaeth
• mai unig weithgarwch y mudiad yw rhoi grantiau
• yw tir ac adeiladau i gael eu cadw mewn ymddiriedaeth at ddefnydd yr elusen yn barhaus
• oes cyfyngiad ar wario'r cyfalaf

Byddai'r math hwn o elusen o bosibl yn cael ei sefydlu gan griw sy'n dymuno dosbarthu'r arian a adawyd iddynt mewn ewyllys at bwrpas penodol.

• Gwybodaeth am ymddiriedolaethau gan Busnes Link Opens new window

Cael help a chyngor

Fe all penderfynu ar y strwythur gorau ar gyfer eich mudiad fod yn gymhleth, felly efallai yr hoffech chi ofyn am gyngor proffesiynol. Mae'n bosibl bod gan eich cyngor fanylion llefydd sy'n cynnig gwasanaeth cynghori.

• Dod o hyd i'ch cyngor lleol

• Ffynonellau cyngor cyfreithiol gan Gyngor Cenedlaethol y Mudiadau Gwirfoddol Opens new window

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Cyngor am wahanol fathau o elusennau gan y Comisiwn Elusennau Opens new window