Gwefan llywodraeth y DU

Yr effaith ar gyfraniadau Yswiriant Gwladol os ydych chi'n gyflogai

Os ydych chi’n gyflogai a’ch bod chi, neu’ch cyflogwr, yn dal ‘tystysgrif dewis’ ddilys – ffurflen CA4139, ffurflen CF383 neu ffurflen CF380A – gallwch dalu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 ar y gyfradd is.

Bydd y swm y byddwch yn ei dalu yn dibynnu ar faint y byddwch yn ei ennill. Y gyfradd is ar gyfer blwyddyn dreth 2012-13 yw:

• os byddwch yn ennill mwy na £146 a hyd at £817 yr wythnos, byddwch yn talu 5.85 y cant ar y swm y byddwch yn ei ennill o'i gymharu â'r gyfradd lawn o 12 y cant
• os byddwch yn ennill mwy na £817 yr wythnos, byddwch chi hefyd yn talu 2 y cant yn ychwanegol ar eich holl enillion dros £817
  

Enghraifft

Mae Marie yn ennill £350 yr wythnos. Mae hi’n talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 ar y gyfradd is o 5.85 y cant ar £204 (£350 - £146), sef £11.93 yr wythnos.

Mae Sarah yn ennill £1,000 yr wythnos. Mae hi’n talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 ar y gyfradd is o 5.85 y cant ar £671 (£817 - £146) o’i henillion, sef £39.25. Mae hefyd yn talu 2 y cant yn ychwanegol ar y gwahaniaeth rhwng £817 a £1,000 (£183), sef £3.66. Y cyfanswm y mae’n ei dalu bob wythnos yw £42.91 (£39.25 + £3.66).

• Gweld y cyfraddau cyfredol ar gyfer cyfraniadau Yswiriant Gwladol ar wefan Cyllid a Thollau EM Opens new window

• Yswiriant Gwladol i’r rheini sydd wedi’u cyflogi

Yr effaith ar gyfraniadau Yswiriant Gwladol os ydych chi'n hunangyflogedig

Os ydych chi’n hunangyflogedig ac yn dal ‘tystysgrif dewis’ ddilys – ffurflen CA4139, ffurflen CF383 neu ffurflen CF380A – does dim angen i chi dalu unrhyw gyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2. Ond mae’n bosib y bydd yn rhaid i chi dalu cyfraniadau Dosbarth 4 os yw eich elw trethadwy blynyddol dros swm penodol. Byddwch yn talu 9 y cant ar elw rhwng £7,605 a £42,475 a 2 y cant yn ychwanegol ar elw dros y swm hwnnw.

• Gweld y cyfraddau cyfredol ar gyfer cyfraniadau Yswiriant Gwladol ar wefan Cyllid a Thollau EM Opens new window

Yr effaith ar eich hawl i gael budd-daliadau’r wladwriaeth

Nid yw Cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 ar y gyfradd is yn cyfrif tuag at ‘fudd-daliadau ar sail cyfraniadau’ megis Pensiwn sylfaenol y Wladwriaeth na budd-daliadau profedigaeth. Felly, os ydych chi wedi dewis talu’r rhain (fel cyflogai) neu wedi dewis peidio â thalu cyfraniadau Dosbarth 2 (fel gweithiwr hunangyflogedig) ni fyddwch yn gallu hawlio budd-daliadau ar sail eich cofnod cyfraniadau chi, fel rheol. Fodd bynnag, mae’n bosib y byddwch yn dal i allu cael rhywfaint o fudd-daliadau ar sail cyfraniadau eich gŵr (neu eich diweddar ŵr).

I gael rhagor o wybodaeth am sut bydd cyfraniadau Yswiriant Gwladol is yn effeithio ar eich hawl i gael budd-daliadau'r wladwriaeth, dilynwch y ddolen isod.

• Rhoi'r gorau i’ch hawl i dalu Yswiriant Gwladol is

Gwneud cais am ‘dystysgrif dewis’

Os nad oes gennych chi dystysgrif dewis, am ba bynnag reswm, ond eich bod chi'n credu bod gennych chi hawl i gael un, dylech lenwi:

• ffurflen CF9 os ydych chi’n wraig briod
• ffurflen CF9A os ydych chi’n wraig weddw

Gallwch lwytho’r ffurflenni hyn o wefan Cyllid a Thollau EM. Neu gallwch ffonio’r Llinell Ymholiadau Yswiriant Gwladol i Unigolion ar 0845 302 1479. Mae'r llinell ar agor rhwng 8.00 am a 5.00 pm, o ddydd Llun i ddydd Gwener, ac eithrio ar wyliau banc.

Anfonwch eich ffurflen i Gyllid a Thollau EM yn:

Swyddfa Cyfraniadau Yswiriant Gwladol / National Insurance Contributions Office
Benton Park View
Newcastle upon Tyne
NE98 1ZZ

• Cais gwraig weddw am dystysgrif dewis atebolrwydd is neu i newid i atebolrwydd llawn Opens new window

• Cais gwraig briod am dystysgrif dewis atebolrwydd is neu i newid i atebolrwydd llawn (PDF, 84K) Opens new window

• Cymorth gyda ffeiliau PDF

Colli’r hawl i dalu cyfraniadau is

Byddwch yn colli’r hawl i dalu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 is (fel cyflogai) neu i beidio â thalu cyfraniadau Dosbarth 2 (fel gweithiwr hunangyflogedig) os byddwch:

• yn ysgaru
• yn diddymu eich priodas

Byddwch chi hefyd yn colli’r hawl os, am ddwy flwyddyn dreth yn olynol, nad ydych chi:

• wedi cael enillion y mae cyfraniadau Dosbarth 1 yn daladwy arnynt neu rai sy’n cael ‘eu trin fel eu bod yn cael eu talu’
• wedi bod yn hunangyflogedig

Os ydych yn gweithio

Os ydych chi’n gweithio ac yn colli'ch hawl, bydd angen i chi wneud y canlynol:

• dweud wrth eich cyflogwr nad oes gennych chi bellach yr hawl i dalu cyfraniadau Dosbarth 1 ar y gyfradd is
• cael eich tystysgrif dewis yn ôl gan eich cyflogwr
• llenwi rhan berthnasol y dystysgrif a’i hanfon i:
  Cyllid a Thollau EM / HMRC
  Swyddfa Cyfraniadau Yswiriant Gwladol / National Insurance Contributions Office
  Benton Park View
  Newcastle upon Tyne
  NE98 1ZZ

Os na fyddwch yn rhoi gwybod i’ch cyflogwr:

• mae’n bosib y cewch eich dal yn gyfrifol am unrhyw dandaliad o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
• mae’n bosib y bydd yn effeithio ar eich hawl i gael budd-daliadau yn y dyfodol

Os ydych chi’n hunangyflogedig

Os ydych chi’n hunangyflogedig ac yn colli’ch hawl, bydd angen i chi wneud y canlynol:

• cofrestru i dalu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2
• llenwi rhan berthnasol y dystysgrif dewis a’i hanfon i:
  Cyllid a Thollau EM
  Swyddfa Cyfraniadau Yswiriant Gwladol / National Insurance Contributions Office
  Benton Park View
  Newcastle upon Tyne
  NE98 1ZZ

Rhaid i chi gysylltu â Chyllid a Thollau EM cyn gynted â’ch bod am dalu cyfraniadau Dosbarth 2, neu mae’n bosib y bydd yn rhaid i chi dalu cosb.

Os byddwch yn colli’ch gŵr

Os byddwch yn colli’ch gŵr, ni fyddwch yn colli’ch hawl i dalu cyfraniadau is yn awtomatig. Mae’n bosib y byddwch yn gallu cadw’ch hawl am gyfnod penodol ar ôl y dyddiad y bu farw eich gŵr. I gael rhagor o wybodaeth, ffoniwch y Llinell Ymholiadau Yswiriant Gwladol i Unigolion ar 0845 302 1479. Mae’r llinell ar agor rhwng 8.00 am a 5.00 pm, o ddydd Llun i ddydd Gwener, ac eithrio gwyliau banc.

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Treth ac Yswiriant Gwladol i gyflogeion

• Cyfraniadau Yswiriant Gwladol gwirfoddol – gwybodaeth sylfaenol

• Lwfans Pâr Priod (gan gynnwys partneriaethau sifil)