Gwefan llywodraeth y DU

Beth yw cyrff cyhoeddus?

Mae yna dros 1,200 o gyrff cyhoeddus ledled y DU sy'n darparu gwasanaethau cyhoeddus pwysig a hanfodol. Mae’r rhain yn cynnwys cyrff cyhoeddus mawr sy’n cael eu rheoli gan fwrdd cyfarwyddwyr a phwyllgorau cynghori bach sy'n cynnwys aelodau lleyg ac arbenigwyr. Dyma enghreifftiau o gyrff cyhoeddus:

• awdurdodau iechyd, ymddiriedolaethau’r GIG ac ymddiriedolaethau gofal sylfaenol
• amgueddfeydd ac orielau cenedlaethol, gan gynnwys yr Amgueddfa Brydeinig, yr Amgueddfa Astudiaethau Natur, y Tate a’r Oriel Genedlaethol
• cyrff rheoleiddio allweddol megis y Comisiwn Cystadlu, Asiantaeth yr Amgylchedd, y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol a’r Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch
• cyrff cynghori arbenigol megis y Comisiwn Cyflogau Isel, y Pwyllgor Safonau mewn Bywyd Cyhoeddus a Chomisiwn Penodiadau Tŷ'r Arglwyddi
• nifer o bwyllgorau technegol a gwyddonol arbenigol

Bydd Swyddfa’r Cabinet yn cyhoeddi rhestr o gyrff cyhoeddus bob blwyddyn. Gallwch weld adroddiad diweddaraf Swyddfa’r Cabinet drwy glicio isod.

• Cyrff Cyhoeddus Anadrannol (Swyddfa’r Cabinet) Opens new window

Penodiad cyhoeddus – swyddogaethau

Mae penodiad cyhoeddus yn golygu penodiad ar fwrdd corff cyhoeddus neu ar un o bwyllgorau'r llywodraeth.

Dyma dair prif swyddogaeth bwrdd:

• darparu arweiniad ac arweinyddiaeth – mae hyn yn cynnwys pennu strategaeth y corff, cytuno ar gynlluniau busnes i gyflwyno'r strategaeth a recriwtio staff allweddol
• dal uwch aelodau o staff yn atebol – mae hyn yn cynnwys dal rheolwyr yn atebol am y modd y rheolir y corff, am y modd y cyflwynir cynlluniau busnes ac am y ffordd y caiff y gyllideb ei gwario
• cynrychioli gwaith a safbwyntiau’r corff – i weinidogion, i’r Senedd, i randdeiliaid allweddol ac i’r cyhoedd ehangach

Bydd y rheini a benodir ar bwyllgorau’r llywodraeth neu ar gyrff cyhoeddus yn darparu cyngor arbenigol annibynnol am faterion penodol i adrannau’r llywodraeth ac i weinidogion.

Beth mae penodiadau cyhoeddus yn ei gynnig?

Bydd penodiad cyhoeddus yn rhoi cyfle i chi wneud y canlynol:

• rhoi rhywbeth yn ôl i'r gymdeithas, gan ddefnyddio eich arbenigedd i gynorthwyo’r gymuned, a dylanwadu ar benderfyniadau sy'n effeithio ar fywydau pawb
• cwrdd â phobl o bob cefndir sydd hefyd am wneud gwahaniaeth
• datblygu eich gyrfa, ennill profiad helaeth a rhoi hwb i’ch sgiliau
• dychwelyd ar ôl cael seibiant gyrfa neu ar ôl cyfnod o absenoldeb mamolaeth

Pwy all ymgeisio am benodiadau cyhoeddus?

Bydd pobl sy’n dal penodiadau cyhoeddus yn dod o bob cefndir ac o bob cwr o’r DU.

Mae angen i chi wybod bod y gallu gennych i gyflawni’r rôl. Bydd y sgiliau a’r profiad y bydd eu hangen arnoch yn amrywio o swydd i swydd ond, yn gyffredinol, bydd angen i chi ddangos:

• yr ymrwymiad i roi o’ch amser i baratoi a chymryd rhan yng ngwaith y corff
• y dewrder i ofyn cwestiynau nad oes neb arall wedi’u gofyn neu i holi pam mae pethau’n cael eu gwneud mewn ffordd benodol
• yr hyder i ddweud eich dweud a lleisio'ch barn
• y synnwyr cyffredin i allu asesu effaith penderfyniad ar bob rhan o'r gymuned a rhoi safbwynt annibynnol i'r ddadl
• y profiad o fynd i bwyllgorau i gymryd rhan ac i ddylanwadu yng nghamau ac ym mhrosesau gwneud penderfyniadau pwyllgor neu fwrdd ffurfiol
• y gallu i feddwl yn glir ac asesu sefyllfa’n gyflym, yn gywir ac yn ddiduedd

Bydd angen i chi hefyd ddeall a derbyn Saith Egwyddor Bywyd Cyhoeddus (gweler y blwch uchod) a gweithio i’r safonau proffesiynol a phersonol gorau posib.

I ddarllen am bobl sy’n dal penodiadau cyhoeddus, dilynwch y ddolen ‘astudiaethau achos’ isod.

• Pwy sy'n dal penodiadau cyhoeddus - astudiaethau achos

I gael gwybod sut mae gwneud cais am benodiad cyhoeddus, dilynwch y ddolen ‘gwneud cais am benodiad cyhoeddus’ isod.

• Gwneud cais am benodiad cyhoeddus