Gwefan llywodraeth y DU

Os ydych chi ar ei hôl hi gyda’ch taliadau morgais

Mae’n bosib y bydd eich benthyciwr morgais yn mynd â chi i’r llys os nad ydych chi’n dod i gytundeb, neu os nad ydych chi’n cadw'r cytundeb, i dalu eich ôl-ddyledion morgais. Cyn i’ch benthyciwr ddechrau achos llys, bydd yn anfon llythyr i chi sef ‘hysbysiad o beidio â chydymffurfio’ a fydd yn dweud eich bod chi ar ei hôl hi gyda’ch taliadau.

Sicrhewch eich bod yn darllen y llythyr hwn ac yn ymateb iddo. Mae’n bosib y byddwch yn medru dod i gytundeb gyda’ch benthyciwr ac felly’n medru osgoi achos llys.

Os yw eich benthyciwr yn dechrau achos llys

Os nad ydych chi’n dod i gytundeb, mae’n bosib i’ch benthyciwr ofyn i’r llys eich troi allan o’ch cartref. Hynny yw, gwneud 'hawliad am feddiannu', ac fe fyddwch chi'n cael gwaith papur gan y llys. Ceir gwrandawiad llys bob amser ar gyfer achosion llys ynglŷn ag ôl-ddyledion morgais a all arwain at droi allan.

Daliwch ati i siarad â’ch benthyciwr

Daliwch ati i siarad â’ch benthyciwr er ei fod wedi dechrau achos llys. Mae’n bosib y gallwch chi dal ddod i gytundeb. Sicrhewch y cewch chi unrhyw gytundeb yn ysgrifenedig a pharhewch i baratoi ar gyfer y gwrandawiad. Peidiwch â newid eich cynlluniau oni bai i chi gael llythyr gan y llys yn dweud bod y gwrandawiad wedi’i ganslo neu ei ohirio.

Ewch i weld cynghorydd annibynnol

Gall cynghorydd annibynnol eich helpu i siarad â’ch benthyciwr ac i gwblhau gwaith papur y llys. Byddant yn archwilio’r opsiynau sydd ar gael i’ch galluogi i gadw’ch cartref, megis cefnogaeth gan fudd-daliadau neu gynllun a gefnogir gan y llywodraeth, e.e. y cynllun Achub Morgeisi. Os ydych chi’n dod o hyd i ateb, bydd dal angen i chi fynd i’r llys i roi gwybod i’r barnwr.

Gweler ‘Cyngor ar forgeisi – pwy i’w gweld a beth fydd angen i chi fynd gyda chi’ am restr o gynghorwyr a’u manylion cyswllt.

• Cyngor ar forgeisi – pwy i’w gweld a beth fydd angen i chi fynd gyda chi

Beth fydd y llys yn ei anfon i chi

Bydd y gwaith papur gan y llys yn cynnwys:

• copïau o’r ffurflenni hawliad am feddiannu wedi’u cwblhau gan eich benthyciwr
• dyddiad gwrandawiad llys
• ffurflen amddiffyn wag a chanllawiau ar sut i’w llenwi
• manylion cyswllt y llys
• gwybodaeth am fudiadau sy’n cynnig cyngor ar adfeddiant yn rhad ac am ddim

Cyfeirir atoch fel y 'diffynnydd' neu'r 'morgeisiwr' a chyfeirir at y benthyciwr morgais fel yr 'hawlydd' neu'r 'morgeisai' yn y gwaith papur.

Cwblhau’r ffurflen amddiffyn

Mae’r ffurflen amddiffyn yn cynnwys cwestiynau am eich:

• incwm
• dyledion eraill
• gwariant ar drydan, bwyd a thrafnidiaeth

Cwblhewch y ffurflen, a’i dychwelyd i’r llys o fewn 14 diwrnod. Gall yr wybodaeth a roddwyd gennych gael effaith ar benderfyniad y llys yn y gwrandawiad.

Pryd y byddai’n bosib gohirio adfeddiannu

Ceir rhai sefyllfaoedd lle y byddai’n bosib i weithred adfeddiannu gael ei gohirio.

Gwneud hawliad ar eich polisi gwarchod taliadau morgais

Os oes gennych chi bolisi gwarchod taliadau morgais, gallwch chi ohirio adfeddiannu drwy wneud hawliad. Mae’r math hwn o bolisi yswiriant yn talu eich ad-daliadau morgais, neu ganran ohonynt, os byddwch chi’n sâl neu os byddwch chi’n colli eich swydd.

I osgoi adfeddiannu, mae’n rhaid i’ch benthyciwr gytuno y byddwch chi’n medru talu eich ad-daliadau misol, gan gynnwys unrhyw swm nad yw’n cael ei dalu gan y polisi.

Cymryd camau i werthu eich cartref

Os gallwch chi ddangos eich bod yn ceisio gwerthu eich cartref, mae’n bosib y bydd y benthyciwr yn cytuno i ohirio adfeddiannu. Bydd angen i chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'ch benthyciwr am hynt y gwerthiant. Os nad yw eich benthyciwr yn cytuno y cewch werthu eich cartref, dylai roi gwybod i chi am hyn o leiaf bum niwrnod gwaith cyn dechrau cymryd unrhyw gamau.

Gwneud cwyn am eich benthyciwr

Os ydych chi’n teimlo bod eich benthyciwr wedi eich trin chi’n annheg, gallwch gyfeirio eich cwyn ynglŷn â thriniaeth annheg at Wasanaeth yr Ombwdsmon Ariannol. Os nad yw’r llys wedi rhoi caniatâd i’r benthyciwr adfeddiannu eich cartref eto, mae’n bosib y bydd yr ombwdsmon yn holi i'r benthyciwr wneud un o’r canlynol:

• gohirio’r achos llys dros dro, neu
• atal yr achos llys

Yn ystod y cyfnod hwn, bydd yr ombwdsmon yn ymchwilio i’ch cwyn.

Yn y mwyafrif o achosion, ni fydd Gwasanaeth yr Ombwdsmon yn ystyried cwyn am benderfyniad benthyciwr i adfeddiannu tŷ os yw’r llys wedi rhoi caniatâd ar gyfer adfeddiannu yn barod.

Mynd i’r gwrandawiad llys

Os nad yw eich benthyciwr yn gohirio’r achos llys, mae’n rhaid i chi baratoi ar gyfer y gwrandawiad.

Mae’n hanfodol eich bod chi’n mynd i’r gwrandawiad. Bydd yn rhoi’r cyfle i chi ddweud wrth y barnwr pam eich bod chi wedi cael trafferthion wrth dalu eich morgais a sut y gallwch chi ad-dalu ôl-ddyledion yn y dyfodol.

Os nad ewch chi, mae’n debygol iawn y bydd y barnwr yn penderfynu eich bod chi’n colli’r hawl i gadw eich cartref.

Paratoi ar gyfer y gwrandawiad llys

Gweler ‘Paratoi ar gyfer y gwrandawiad’ i gael gwybod beth ddylech chi ei wneud cyn mynd i’r llys.

• Paratoi ar gyfer y gwrandawiad

Beth sy'n digwydd ar ddiwrnod y gwrandawiad llys?

Dilynwch y ddolen isod i gael gwybod sut beth fydd y gwrandawiad a’r penderfyniadau y gall y barnwr eu gwneud.

• Mynd i’r llys ar gyfer gorchymyn adfeddiannu – beth sy’n digwydd ar ddiwrnod y gwrandawiad

Ar ôl y gwrandawiad llys

Ar ôl y gwrandawiad, bydd y llys yn anfon copi o benderfyniad y barnwr atoch. Hyd yn oed ar yr adeg hon, mae’n dal i fod yn bosib i chi gael cymorth i gadw eich cartref. Dilynwch y ddolen isod i gael gwybod beth sy'n digwydd nesaf a sut y byddai'n bosib i chi allu apelio.

• Ar ôl gwrandawiadau meddiannu - beth sy’n digwydd a beth ddylech chi ei wneud