Gwefan llywodraeth y DU

Nodwch fod gan y wefan hon system allweddumynediad llywodraeth y DU

Gwasanaethau cyhoeddus i gyd yn un lle

Trefn llywio pennaf

Dydd Iau, 4 Hydref 2012

dolenni i dudalennau eraill yn yr adran hon

Pori wrth destun

Pori wrth bobl

Y cartref a’r gymuned - Nodwch, os gwelwch yn dda, na ddiweddarir yr adran hon bellach

Delio â phlanhigion ymwthiol a chwyn niweidiol

Mae nifer o rywogaethau anfrodorol o blanhigion yn bodoli yn y DU heb achosi problem, ond mae rhai'n mynd yn ymwthiol. Maen nhw'n tarfu ar gydbwysedd yr ecosystem am eu bod nhw'n fwy, yn tyfu'n gynt neu'n fwy ymosodol na'r rhywogaethau brodorol, ac yn aml gallant oresgyn rhai gerddi yn llwyr.

Beth allwch chi ei wneud er mwyn helpu i atal planhigion ymwthiol

Gallwch gymryd sawl cam i atal lledaeniad planhigion ymwthiol:

gwybod beth rydych chi'n ei dyfu - bod yn ofalus wrth gyfnewid planhigion
cael gwared ar unrhyw wastraff planhigion mewn modd cyfrifol
gwneud yn siŵr eich bod yn gwybod beth rydych chi'n ei brynu - peidiwch â phrynu planhigion neu hadau sydd â hanes o ymledu

I gael rhagor o wybodaeth am sut i helpu wrth rwystro ymlediad planhigion anfrodorol ymwthiol
cliciwch ar y ddolen isod.

Cod Ymarfer Garddwriaeth: Taflen am helpu wrth rwystro ymlediad planhigion anfrodorol ymwthiol (dogfen PDF 1.87M) Opens new window

Cymorth gyda ffeiliau PDF

Adnabod planhigion anfrodorol ymwthiol cyffredin

Tri o'r planhigion anfrodorol mwyaf ymwthiol yw Canclwm Japan, yr Efwr Enfawr a'r Ffromlys Chwarennog.

Canclwm Japan

Ymddengys nad oes gan Ganclwm Japan unrhyw elynion naturiol ym Mhrydain ac mae'n anodd ei reoli. Gall darnau bychain (cyn lleied â 0.7 gram o'i wreiddyn) gynhyrchu planhigyn hyfyw. Gall y planhigyn hwn dyfu cymaint â 2 gentimedr y dydd, ac fe wnaiff dyfu mewn unrhyw fath o bridd, waeth pa mor sâl ydyw. Gall dyfu drwy waliau a choncrid hefyd.

Mae'r planhigyn yn creu clystyrau trwchus hyd at 3 metr o uchder. Mae ganddo ddail mawr, gwyrdd, trionglog a choesyn gwag, yn debyg i fambŵ ond yn aml â brychni coch tywyll. Mae Canclwm Japan yn cynhyrchu blagur bras cochlyd. Gall y rhain gyrraedd uchder o 1.5 metr erbyn mis Mai a 3 metr erbyn mis Mehefin.

Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y planhigyn hwn a sut mae ei reoli a chael gwared arno gan Asiantaeth yr Amgylchedd, fforwm Canclwm Dyfnaint a Natural England (ffôn 0117 959 8622).

Llwytho cyngor Asiantaeth yr Amgylchedd am reoli a gwaredu Canclwm Japan Opens new window

Llwytho cyngor gan y fforwm Canclwm Dyfnaint ar reoli a chael gwared ar Ganclwm Japan Opens new window

Yr Efwr Enfawr
Mae gan yr Efwr Enfawr goesyn gwyrdd ac arno batsys coch tywyll neu biws a dail gwyrdd tywyll pigog. Gall y planhigyn dyfu hyd at 5 metr. Mewn ardaloedd lle mae'r pridd yn llaith, fel ar lan afon, y mae'n tyfu fel arfer.

Gall pen pob blodyn gynhyrchu hyd at 50,000 o hadau, sy'n cael eu cludo'n hawdd gan ddŵr. Gall hadau aros yn fyw am hyd at 15 mlynedd, felly rhaid bod yn ofalus iawn wrth eu gwaredu.

Gall yr Efwr Enfawr gael effaith andwyol ar y croen. Fel arfer, gellir gweld y symptomau o fewn 24 awr. Gall y croen chwyddo, a gall pothelli ymddangos, a'r rheini'n gwaethygu yn yr haul. Os nad ydych chi'n teimlo'n dda ar ôl i chi ddod i gysylltiad ag Efwr Enfawr, siaradwch â'ch meddyg.

Rhestrir Canclwm Japan a'r Efwr Enfawr yn Neddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981. Golyga hyn ei bod yn anghyfreithlon eu plannu yn y gwyllt. Caiff gwastraff o rai planhigion anfrodorol ei reoli gan y gyfraith ac felly rhaid cydymffurfio â rheoliadau penodol wrth gael gwared ar y fath ddeunydd.

Rhagor o gyngor ar sut i adnabod, rheoli a chael gwared ar blanhigion ymwthiol gan Asiantaeth yr Amgylchedd Opens new window

Y Ffromlys Chwarennog
Daethpwyd â'r Ffromlys Chwarennog i Brydain am y tro cyntaf yn y 19eg ganrif. Mae ganddo goesau cochbinc a dail gwyrdd tywyll. Mae'n tyfu'n gyflym a gall gyrraedd hyd at 2 i 3 metr o uchder. Gall y planhigyn gynhyrchu llawer o hadau. Bydd yr hadau'n cael eu creu mewn capsiwlau ac wrth i'r rhain ffrwydro, teflir yr hadau sawl metr.

Rheoli chwyn niweidiol

Caiff pum planhigyn neilltuol eu dosbarthu fel chwyn 'niweidiol', neu chwyn niweidiol o dan y Ddeddf Chwyn 1959. Dyma’r pum planhigyn:

Llysiau'r Gingroen
Marchysgall
Ysgall y Maes
Tafol Crych
Dail Tafol

Mae Llysiau'r Gingroen yn niweidiol i geffylau a da byw, a gall y planhigyn eu lladd. Mae pob rhan o'r planhigyn yn wenwynig.

Cysylltwch â Chymdeithas Genedlaethol y Contractwyr Amaethyddol er mwyn cael rhestr o gontractwyr a gymeradwyir i reoli chwyn niweidiol - neu ffoniwch 01733 362920.

Cymdeithas Genedlaethol y Contractwyr Amaethyddol Opens new window

Rhagor o wybodaeth am reoli ymlediad chwyn niweidiol gan Natural England Opens new window

Arweiniad ar y dewisiadau sydd gennych wrth gael gwared ar Lysiau'r Gingroen Opens new window

Statws cyfreithiol chwyn niweidiol

Os yw'r mathau hyn o chwyn yn tyfu ar eich tir, nid yw hynny'n drosedd. Fodd bynnag, ni ddylid gadael iddynt ymledu i dir amaethyddol, yn enwedig tir pori neu dir a ddefnyddir i gynhyrchu bwyd i anifeiliaid. Efallai y bydd Natural England yn cyhoeddi rhybudd gorfodi er mwyn rhwystro ymlediad chwyn niweidiol i dir amaethyddol.

Os ydych chi'n amau bod chwyn niweidiol ar dir gerllaw mae nifer o fudiadau y gallwch gysylltu â nhw:

Uned Trwyddedu Bywyd Gwyllt Natural England ar gyfer tir preifat
yr Asiantaeth Priffyrdd ar gyfer lleiniau o dir ar briffyrdd mawr (cefnffyrdd) neu draffyrdd
eich cyngor lleol ar gyfer lleiniau o dir ar ymyl ffyrdd bach neu dir ym mherchnogaeth y cyngor
Network Rail ar gyfer tir rheilffordd neu argloddiau