Gwefan llywodraeth y DU

Sut mae adnabod ton

Wrth nofio, syrffio neu gorff-fyrddio, mae’n ddefnyddiol deall y gwahanol fathau o donnau fel y gallwch benderfynu a ydych am fynd i’r môr neu aros ar y lan.

Fideo yn dangos ton yn tasgu

Tonnau sy’n tasgu

Tonnau sy’n tasgu yw’r tonnau mwyaf diogel i nofio ynddynt - maent yn ymddangos pan fydd brig y don yn disgyn dros flaen y don ei hun.

Fideo yn dangos ton yn ymchwyddo

Tonnau sy’n ymchwyddo

Nid yw tonnau sy’n ymchwyddo yn torri a gallant fwrw rhywun yn hawdd, gan eu llusgo allan i’r môr.

Fideo yn dangos ton yn taflu

Tonnau sy’n taflu

Mae tonnau sy’n taflu yn torri’n bwerus mewn dŵr bas. Maent yn bwerus ac yn beryglus ac maent fel arfer yn torri pan fydd y llanw’n isel. Dylech osgoi mynd i’r môr pan welwch donnau sy’n taflu.

Byddwch ar eich gwyliadwriaeth rhag tonnau peryglus

Cadwch eich llygad bob amser am donnau peryglus, fel tonnau sy’n ymchwyddo neu donnau sy’n taflu a pheidiwch byth â meddwl ei bod yn ddiogel osgoi tonnau. Ni ellir rhagweld beth mae’r môr yn ei wneud a gallai’r hyn sy’n ymddangos yn hwyl arwain at drychineb. Gallai tonnau mawr eich llusgo allan i’r môr mewn eiliadau.

Hefyd, dylech fod yn ymwybodol o ddŵr garw - gall eich gwneud yn wan ac yn rhy flinedig i nofio. Os yw’r dŵr yn arw, dewch allan o’r môr ac arhoswch nes bydd yn ddigon tawel i chi fynd i mewn eto.

Gwybod beth yw amseroedd y llanw

Mae’n bwysig gwybod beth yw amseroedd y llanw ar y traeth rydych yn ymweld ag ef. Mae’r llanw’n mynd i mewn ac allan ddwywaith y dydd. Mae hyn yn golygu y gall y traeth y gwnaethoch chi ei gyrraedd yn y bore fod yn lle gwahanol iawn ychydig o oriau’n ddiweddarach. Er enghraifft, os byddwch yn cerdded allan pan fydd y llanw’n isel, mae’n bosibl na fydd modd i chi ddychwelyd os daw’r llanw i mewn ac os bydd y dŵr yn codi.

Os ydych chi ar y traeth gyda phlant, gwnewch yn siŵr nad ydynt yn chwarae yn rhywle a allai fynd yn ynysig os daw’r llanw i mewn.

Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am amseroedd y llanw gan ddefnyddio EasyTide.

• EasyTide - gweld amseroedd y llanw Opens new window

Adnabod arwyddion o gerrynt terfol

Cadwch eich llygad bob amser am arwyddion o gerhyntau terfol (a elwir hefyd yn grychdonnau). Dyma rai o nodweddion cerrynt terfol:

• di-liw
• garw
• ewynnog
• llawn rwbel

Mae rhai cerhyntau terfol mor gryf gallant gludo nofwyr o’r lan cyn y byddant yn gwybod beth sy’n digwydd.

Beth y dylech chi ei wneud mewn cerrynt terfol

Os cewch eich dal mewn cerrynt terfol, cofiwch y canlynol:

• ymlaciwch - peidiwch â chynhyrfu ac arnofiwch (peidiwch â nofio yn erbyn y cerrynt gan y bydd hyn yn eich blino)
• codwch - codwch eich braich i ddangos bod angen cymorth arnoch ac os yw’n bosibl, gweiddwch at y lan
• arhoswch i gael eich achub – arnofiwch, arhoswch am gymorth a peidiwch â chynhyrfu (mae pobl yn boddi mewn cerhyntau terfol gan eu bod yn cynhyrfu)

Gwrandwch ar gyfarwyddiadau’r achubwr bywyd bob amser.

Os ydych yn credu y gallwch nofio allan o’r cerrynt terfol, nofiwch ochr yn ochr â’r lan yn hytrach na tuag at y lan. Ar ôl i’r cerrynt terfol stopio eich tynnu, ceisiwch nofio i’r lan. Os ydych yn teimlo na allwch wneud hyn, codwch eich llaw i ofyn am gymorth gan yr achubwr bywyd.

Byddwch ar eich gwyliadwriaeth rhag peryglon dan y dŵr

Ceir rhywfaint o beryglon ar draeth na allwch eu gweld bob amser. Bydd dyfnder y dŵr yn newid o awr i awr ac yn cuddio pethau fel cerrig, pierau a morgloddiau (strwythurau concrit yn y môr).

Peidiwch â nofio i ddŵr dieithr - tombstoning

Mae ‘tombstoning’ yn weithgaredd peryglus, nad yw’n cael ei reoleiddio na’i oruchwylio sy’n golygu neidio neu ddeifio o uchder i mewn i ddŵr. Mae hyn yn beryglus oherwydd:

• mae dyfnder dŵr yn newid gyda’r llanw felly gall y dŵr fod yn fwy bas nag y mae’n ymddangos
• efallai na fydd modd i chi weld pethau dan y dŵr, fel cerrig
• gall cerhyntau cryf eich llusgo i ffwrdd

Cyn i chi neidio:

• chwiliwch am unrhyw beryglon yn y dŵr
• edrychwch i weld pa mor ddwfn yw’r dŵr - fel rheol, dylai fod o leiaf pum metr o ddyfnder os byddwch yn neidio uchder o ddeg metr
• gwnewch yn siŵr bod ffordd o ddod allan o’r dŵr
• peidiwch â gadael i alcohol, cyffuriau na phwysau gan gyfoedion effeithio ar eich gallu i farnu

Mwy o ddolenni defnyddiol

• Defnyddio cwch pleser yn ddiogel

• Ansawdd afonydd, ardaloedd lle ceir perygl o lifogydd a thraethau glân (adran yr amgylchedd a byw'n wyrdd)

• Darganfod arfordir y DU (adran yr amgylchedd a byw'n wyrdd)