Gwefan llywodraeth y DU

Cymorth cyfreithiol ar gyfer cynrychiolaeth - cadarnhau a ydych yn gymwys

Efallai y bydd angen cyfreithiwr neu fargyfreithiwr arnoch i'ch cynrychioli yn y llys ynadon neu yn Llys y Goron pan gewch eich cyhuddo o drosedd. Gallant helpu i baratoi eich amddiffyniad cyn i chi fynd i'r llys a siarad ar eich rhan yn ystod treial.

Efallai y gallwch gael cymorth cyfreithiol i dalu costau'r cyfreithiwr neu'r bargyfreithiwr:

• os yw eich achos yn bodloni'r prawf Budd Cyfiawnder
• os byddwch yn pasio 'prawf modd' sy'n ystyried eich sefyllfa ariannol

I gael gwybod a allwch gael cymorth cyfreithiol i dalu am hyn, bydd angen i chi roi'r canlynol i'ch cyfreithiwr neu'ch bargyfreithiwr:

• manylion y math o achos rydych yn ymwneud ag ef
• gwybodaeth am eich sefyllfa ariannol (fel eich incwm)

Beth sydd angen i chi ei ddangos i'ch cynghorydd cyfreithiol

Pan fyddwch yn ymweld â'ch cyfreithiwr neu'ch bargyfreithiwr am y tro cyntaf, dylech fynd â'ch dalen gyhuddo, eich gwŷs neu unrhyw bapurau eraill y mae'r heddlu neu'r llys wedi'u rhoi i chi, gyda chi.

Dylech hefyd fynd â phrawf o unrhyw fudd-daliadau neu incwm rydych yn ei gael, fel llythyrau hysbysiad o ddyfarniad budd-dal neu slip cyflog diweddar.

Os ydych yn hunangyflogedig, dylech fynd â'ch cyfrifon diweddaraf (y mae'n rhaid iddynt fod o'r 18 mis diwethaf) neu ffurflen dreth lawn.

Os yw eich achos yn Llys y Goron, bydd angen i chi hefyd roi tystiolaeth i'ch cynghorydd cyfreithiol o'ch asedau 'cyfalaf', fel eiddo rydych yn berchen arno.

Y prawf Budd Cyfiawnder

Bydd eich cyfreithiwr yn cadarnhau p'un a yw eich math o achos yn golygu y dylech gael eich cynrychiolaeth gyfreithiol yn y llys am ddim. Rydych yn debygol o basio'r prawf hwn os gallai un o'r canlynol ddigwydd i chi:

• mynd i'r carchar
• colli eich swydd
• niweidio eich enw da
• ei chael hi'n anodd dilyn achos llys oherwydd anawsterau o ran iaith neu iechyd meddwl
  

• Y prawf Budd Cyfiawnder Opens new window

Cadarnhau eich sefyllfa ariannol - y 'prawf modd'

Bydd eich cyfreithiwr yn cadarnhau eich sefyllfa ariannol (er enghraifft, eich incwm a'ch cynilion) i weld a allwch fforddio eich cynrychiolaeth gyfreithiol eich hun.

Byddwch yn gymwys yn awtomatig i gael cymorth cyfreithiol os yw un o'r canlynol yn wir:

• rydych yn cael Cymhorthdal Incwm, Lwfans Ceisio Gwaith yn Seiliedig ar Incwm neu Gredyd Pensiwn Gwarantedig y Wladwriaeth
• rydych o dan 16 oed (neu 18 oed ac mewn addysg llawn amser)

Os yw gwrandawiad eich achos yn llys yr ynadon

Os nad ydych yn pasio'r prawf modd yn awtomatig, efallai y byddwch yn gymwys i gael cymorth cyfreithiol yn y llys ynadon o hyd:

• os yw eich incwm blynyddol yn llai na £12,475
• os yw eich incwm blynyddol rhwng £12,475 a £22,325 ond bod eich incwm misol dros ben yn llai na £283 y mis

Incwm dros ben yw'r swm sydd gennych yn weddill ar ôl i chi dalu eich biliau hanfodol.

Os yw eich incwm dros ben yn fwy na £283 y mis, bydd yn rhaid i chi dalu eich biliau cyfreithiol eich hun.

• Gwrandawiad yn y llys ynadon - beth fydd yn digwydd (adran troseddu a chyfiawnder)

Os yw gwrandawiad eich achos yn Llys y Goron

Os nad ydych yn pasio'r prawf modd yn awtomatig, efallai y byddwch yn gymwys i gael cymorth cyfreithiol yn Llys y Goron o hyd:

• os yw eich incwm sbâr yn llai na £283 y mis
• os na allwch fforddio i dalu o'ch incwm

Os yw eich incwm misol dros ben yn £283 neu fwy bydd yn rhaid i chi dalu 90 y cant ohono tuag at ffioedd cyfreithiol am hyd at bum mis. Neu gallwch dalu'r swm cyfan ymlaen llaw.

• Llys y Goron - beth mae'n ei wneud (adran troseddu a chyfiawnder)

Ad-dalu cymorth cyfreithiol os byddwch yn eich cael yn euog

Mae pryd mae angen i chi ad-dalu cymorth cyfreithiol, os o gwbl, yn dibynnu ar y math o lys sydd wedi delio â'ch achos a'ch amgylchiadau ariannol.

Os byddwch yn eich cael yn euog yn y llys ynadon, nid oes angen i chi ad-dalu'r cymorth cyfreithiol.

Os byddwch yn eich cael yn euog yn Llys y Goron, efallai y bydd yn rhaid i chi ad-dalu'r cymorth cyfreithiol i gyd, neu ran ohono, os oes gennych fwy na £30,000 mewn 'cyfalaf'. Mae 'cyfalaf' yn golygu, er enghraifft, eich incwm, eich cynilion, eich eiddo a'ch buddsoddiadau. Siaradwch â'ch cyfreithiwr i gael rhagor o gyngor.

Help a chyngor yn Gymraeg

Gallwch gael gwybodaeth am ddelio â'ch problemau cyfreithiol yn Gymraeg drwy ddilyn y ddolen isod.

• Llysoedd a'r gyfraith - Cyngor Cyfreithiol Cymunedol (Welsh) Opens new window